ភ្នំពេញ៖ ជាធម្មតា ពលរដ្ឋនៅក្នុងប្រទេសនីមួយៗ ត្រូវតែប្រកបអាវីវកម្មរបស់ខ្លួនដោយស្របច្បាប់និងគោលការណ៍សីលធម៌។ ប៉ុន្តែ ជាអកុសល នៅប្រទេសណាក៏ដោយ ក៏តែងតែមានអាជីវកម្មខុសច្បាប់និងអសីលធម៌មួយចំនួនបានកើតឡើងដែរ។ ដោយឡែក នៅកម្ពុជា ក៏មិនខុសគ្នាដែរ ជាពិសេស ពេលដែលកម្ពុជា ទើបតែបញ្ចប់សង្គ្រាមនិងបានធ្វើសមាហរណកម្មរវាងភាគីខ្មែរដែលបដិបក្ខគ្នាក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិល។ ក្នុងខណៈនោះ យើងបានសង្កេតឃើញមានអំពើខុសច្បាប់ និង/ឬ អសីលធម៌ជាច្រើនមានអត្ថិភាពក្នុងសង្គមខ្មែរ ដូចជា ការជួញដូរផ្លូវភេទ, ការជួញដូរគ្រឿងញៀន, ល្បែងស៊ីសង, ល្បែងភ្នាល់បាល់, ល្បែងឆ្នោត, ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ, ការនេសាទខុសច្បាប់ ជាដើម។ ជាការឆ្លើយតប អាជ្ញាធរបានចាត់វិធានការលើមុខរបរទាំងនេះ ដោយបានបង្ក្រាបនិងកាត់បន្ថយមួយចំនួនធំ។ ប៉ុន្តែ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏មុខរបរខុសច្បាប់ទាំងនោះ មិនសាបសូន្យទេ វាបានរត់ទៅជ្រកក្រោមស្លាកមុខរបរស្របច្បាប់មួយចំនួនទៅវិញ។
ខាងក្រោមនេះ យើងនឹងបង្ហាញឧទាហរណ៍ទាក់ទងនឹងមុខរបរខុសច្បាប់មួយចំនួន ដែលបានរត់ទៅជ្រកក្រោមស្លាកមុខរបរស្របច្បាប់៖
• ល្បែងភ្នាល់បាល់ ជ្រកក្រោមស្លាក «internet café មួយចំនួន»
• ការទទួលផលចោរកម្ម ជ្រកក្រោមស្លាក «ហាងបញ្ចាំ មួយចំនួន»
• ការលក់ឆ្នោត ជ្រកក្រោមស្លាក «តូបលក់ខោ អាវ, តូបលក់ចាប់ហួយ...មួយចំនួន»
• ការជួញដូរគ្រឿងញៀន ជ្រកក្រោមស្លាក «ក្លឹបកំសាន្ត/KVT...មួយចំនួន»
• ការជួញដូរផ្លូវភេទ ជ្រកក្រោមស្លាក «កោសជប់/ម៉ាស្សា/កាត់សក់/ហាងកាហ្វេ/ក្លឹបកំសាន្ត/KVT...មួយចំនួន»
• ការកាប់ឈើខុសច្បាប់ ជ្រកក្រោមស្លាក «ការសម្អាតព្រៃឈើក្នុងដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច»
• ការរានយកដីរបស់រដ្ឋ, ការលក់ដូរទីតាំងក្រសួង ស្ថាប័នរដ្ឋ និង ការរំលោភយកដីសហគមន៍ ឬដីរបស់ប្រជាជនក្រីក្រ ជ្រកក្រោមស្លាក «ការអភិវឌ្ឍ និង ការប្ដូរទៅកាន់ទីតាំងដែលទូលាយជាង»
• ជនខិលខូច ជ្រកក្រោមស្លាក «ឧកញ៉ា ទីប្រឹក្សា ឯកឧត្តម តំណាងរាស្ត្រ និងឧត្តមសេនីយ៍...»
តារយៈឧទាហរណ៍ទាំងនេះ ពិតជាបានបង្ហាញឱ្យឃើញថា មុខរបរខុសច្បាប់ទាំងនោះ មិនសាបសូន្យទេ វាគ្រាន់តែបានប្ដូររូបរាង ឬរត់ទៅជ្រកក្រោមស្លាកមុខរបរស្របច្បាប់មួយចំនួនប៉ុណ្ណោះ។ មុខរបរ ឬសកម្មភាពខុសច្បាប់ទាំងនេះ កំពុងតែវាយប្រហារយ៉ាងខ្លាំងមកលើសង្គខ្មែររៀងរាល់ថ្ងៃ។ វាបានពង្វក់ពលរដ្ឋខ្មែរនិងយុវជនមួយចំនួនឱ្យញៀន ងប់ងល់ ភ្លេចការងារ ការសិក្សា ភារកិច្ច កាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួន និងបោះបង់ចោលនូវតម្លៃផ្សេង។ ទីបំផុត ពួកគេកាន់តែមានជីវភាពក្រីក្រ គ្មានចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះ និង ក្លាយជាមនុស្សដែលដាក់បន្ទុកនិងបង្កភាពស្មុគស្មាញកាន់តែខ្លាំងដល់សង្គម។
លើសពីនេះទៅទៀត ការរានយកដីរបស់រដ្ឋ, ការលក់ដូរទីតាំងក្រសួង ស្ថាប័នរដ្ឋ និង ការរំលោភយកដីសហគមន៍ ឬដីរបស់ប្រជាជនក្រីក្រ ដែលជ្រកក្រោមស្លាក «ការអភិវឌ្ឍ ឬការប្ដូរទៅទីតាំងដែលធំជាងមុន» ក៏កំពុងធ្វើឱ្យបាត់បង់ដីរបស់រដ្ឋ, ដីសហគមន៍ និង ដីរបស់ប្រជាជន, ដែលទីបំផុត ធ្វើឱ្យមន្ត្រីរាជការជួបការលំបាក ឯប្រជាពលរដ្ឋក្នុងសហគមន៍គ្មានដីប្រកបរបរកសិកម្ម ដែលធ្វើឱ្យពួកគេកាន់តែក្រទៅ។
ចំពោះជនខិលខូច ដែលជ្រកក្រោមស្លាក ឧកញ៉ា ទីប្រឹក្សា ឯកឧត្តម តំណាងរាស្ត្រ និងឧត្តមសេនីយ៍... បាននិងកំពុងធ្វើឱ្យប្រជាជន មានការភ័យខ្លាច, អយុត្តិធម៌សង្គម, និទណ្ឌភាព, ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស, អំពើហិង្សានិង ការរំលោភដីធ្លីសហគមន៍ ឬដីរបស់ប្រជាជនក្រីក្រនៅតាមមូលដ្ឋាន។ លើសពីនេះ វាក៏ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់កិត្តិយសនៃមុខងាររបស់ ឧកញ៉ា ទីប្រឹក្សា ឯកឧត្តម តំណាងរាស្ត្រ និងឧត្តមសេនីយ៍ ដែលកំណត់ដោយច្បាប់ផងដែរ។
រឿងរ៉ាវទាំងនេះ ហាក់ដូចជាមិនមែនជារឿងអាថ៌កំបាំងទេ ប៉ុន្តែ ហេតុអ្វីបានជាគ្មានការចាត់វិធានការទប់ស្កាត់ ឬបង្ក្រាបឱ្យម៉ឺងម៉ាត់? ជាការឆ្លើយតបនឹងចម្ងល់នេះ មានមតិខ្លះលើកឡើងថា អាចមានបុគ្គលមានអំណាចមួយចំនួន ជាប់ពាក់ព័ន្ធផលប្រយោជន៍នឹងអំពើខុសច្បាប់ទាំងនេះ។ ហេតុនេះ យើងសូមអំពាវនាវឱ្យអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ ពិនិត្យមើលមុខរបរខុសច្បាប់មួយចំនួន ដែលបានរត់ទៅជ្រកក្រោមស្លាកមុខរបរស្របច្បាប់ និងសូមជួយធ្វើអន្តរាគមន៍ លើជនខិលខូចមួយចំនួន ដែលបានជ្រកក្រោមស្លាក ឧកញ៉ា ទីប្រឹក្សា ឯកឧត្តម តំណាងរាស្ត្រ និង ឧត្តមសេនីយ៍...ឱ្យទាន់ពេលវេលា។ បើមិនដូច្នោះទេ សង្គមខ្មែរ នឹងមិនអាចរស់នៅប្រកបដោយ សន្តិសុខ សណ្ដាប់ធ្នាប់, យុត្តិធម៌, សេខក្ដីថ្លៃថ្នូរ, សមធម៌, សមភាព, ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយនិរន្តរភាព, និង សុខដុមនីយកម្មបានឡើយ៕