ភ្នំពេញ៖ បន្ទាប់ពីការអនុវត្តរបបប្រជាធិបតេយ្យ ក្រោយការបោះឆ្នោតអាណត្តិទី១ ឆ្នាំ១៩៩៣ មក កម្ពុជាបានប្រែមុខមាត់ថ្មីជាបណ្ដើរ។ ប៉ុន្តែ ក្នុងអំឡុងពេលជាមួយគ្នានេះ កម្ពុជាក៏បានជួបបញ្ហាជាច្រើន ដូចជាការរើសអើងខាងនយោបាយ អំណាចប្រមូលផ្ដុំលើបុគ្គល អំពើពុករលួយ បក្សពួកនិយម និទណ្ឌភាពអយុត្តិធម៌សង្គម ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ការបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិ សេវាសាធារណៈគ្មានប្រសិទ្ធភាព។ល។ ជាការឆ្លើយតបនឹងបញ្ហាទាំងនេះ យើងបានសង្កេតឃើញថា ប្រជាជនខ្មែរស្ទើរតែគ្រប់ស្រទាប់ គ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន និងគ្រប់និន្នាការនយោបាយ បានយល់ស្របគ្នាថា ចង់ធ្វើកំណែទម្រង់សង្គមខ្មែរ។ ការលើកឡើងនូវគំនិតនេះ បង្ហាញឱ្យឃើញយ៉ាងច្បាស់ថា ទម្រង់ចាស់របស់សង្គមខ្មែរ ពិតជាមានបញ្ហាមែន។ តើយើងត្រូវធ្វើកំណែទម្រង់តាមរបៀបណា?
យើងគិតថា វាជារឿងត្រឹមត្រូវណាស់ដែលសង្គមខ្មែរយល់ឃើញថា ត្រូវធ្វើកំណែទម្រង់ ពីព្រោះនៅបណ្ដាប្រទេសនានាលើសាកលលោក គេតែងតែធ្វើកំណែទម្រង់ជាបន្តបន្ទាប់ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាផ្សេងៗ និង ដើម្បីអភិវឌ្ឍប្រទេសរបស់គេឱ្យដើរទាន់និន្នាការរីកចម្រើនរបស់ពិភពលោក។ កំណែទម្រង់គឺជាការអភិវឌ្ឍ កំណែទម្រង់គឺជាជីវិត កំណែទ្រង់គឺជាមធ្យោបាយមួយដ៏មានប្រសិទ្ធភាពបំផុតក្នុងការប្រកួតប្រជែង និង ការរក្សាលំនឹងក្នុងចំណោមប្រទេសនានាក្នុងតំបន់និងពិភពលោក។ ហេតុនេះ កំណែទម្រង់ គឺជារឿងត្រូវធ្វើជាចាំបាច់ ដោយខានមិនបាន។
ក្នុងនាមអ្នកវិភាគសង្គម យើងយល់ថា កំណែទម្រង់គួរឬត្រូវឆ្លងតាមជំហានដូចខាងក្រោម៖
1. មានសុឆន្ទៈពិតប្រាកដក្នុងការធ្វើកំណែទម្រង់
2. មានទស្សនវិស័យទូលំទូលាយនិងច្បាស់លាស់ក្នុងការធ្វើកំណែទម្រង់
3. ប្ដេជ្ញាចិត្តខ្ពស់ក្នុងការលះបង់ទម្លាប់ចាស់ដែលមិនល្អ និងតាំងចិត្តទទួលយកគំនិតថ្មីដែលល្អ
4. ធ្វើការសិក្សាលម្អិតបែបវិទ្យាសាស្ត្រមួយស្ដីអំពីកំហុសឆ្គងនៃការគ្រប់គ្រងក្នុងអតីតកាល
5. មានច្បាប់ និងគោលការណ៍ត្រឹមត្រូវនិងច្បាស់លាស់ក្នុងការធ្វើកំណែទម្រង់
6. មានរចនាសម្ពន្ធថ្មីដែលអាចបម្រើឱ្យគំនិតស្ដីកំណែទម្រង់ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព
7. មានផែនការយុទ្ធសាស្ដ្រ និងបេសកកម្មច្បាស់លាស់ក្នុងការធ្វើកំណែទម្រង់
8. មានធនធានមនុស្សដែលមានសុឆន្ទៈនិងសមត្ថភាពក្នុងការធ្វើកំណែទម្រង់
9. មានធនធានហិរញ្ញវត្ថុ មធ្យោបាយ និង ឧបករណ៍គ្រប់គ្រាន់ក្នុងការធ្វើកំណែទម្រង់
10. មានការតាមដាន និងការវាយតម្លៃជាប្រចាំលើការអនុវត្តគំនិតនិងកម្មវិធីកំណែទម្រង់
11. មានការប្រកួតប្រជែង ការលើកទឹកចិត្ត និង ការផ្ដល់រង្វាន់ចំពោះអ្នកដែលបានអនុវត្តកំណែទម្រង់បានល្អ និង ត្រូវផ្ដន្ទាទោសចំពោះអ្នកដែលប្រឆាំងនឹងចលនាកំណែទម្រង់នេះ
12. កំណែទម្រង់ត្រូវធ្វើដោយផ្អែកលើផ្លូវកណ្ដាល កុំឱ្យតឹងពេក តែកុំធូរពេក និង ត្រូវធ្វើជាប្រចាំរហូតដល់បានសម្រេចគោលដៅ។
ជារួម វិស័យដែលត្រូវធ្វើកំណែទម្រង់មានច្រើនណាស់ ដែលក្នុងនោះវិស័យដែលលេចធ្លោជាងគេ រួមមាន ប្រព័ន្ធយុត្តិធ៌ឬតុលាការ, ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោត, ការគ្រប់គ្រងដីធ្លី, ការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិ, ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុ, ការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាល, ការកំណត់ប្រាក់ខែមន្ត្រីរាជការ, ការគ្រប់គ្រងសេវាសាធារណៈ និង វិស័យអប់រំ យុវជន និង កីឡា ជាដើម។
យោងតាមតថភាពសង្គម ចាប់ពីក្រោយការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣ មកដល់ពេលនេះ ការអនុវត្តកំណែទម្រង់ ហាក់ដូចជាកំពុងរំកិលទៅមុខយឺតៗ និង ពេលខ្លះ ហាក់ដូចជាដើរថយក្រោយវិញក៏មានដែរ។ វិស័យអប់រំនិងប្រពន្ធបោះឆ្នោត ត្រូវបានគេមើលឃើញថា គឺជាវិស័យពីរដែលបានប្ដេជ្ញាចិត្តនិងបានដើរមុនគេក្នុងការអនុវត្តគំនិតស្ដីពីកំណែទម្រង់ស៊ីជម្រៅ។ ប៉ុន្តែ ការអនុវត្តកំណែទម្រង់នេះ មិនអាចប្រព្រឹត្តទៅបានរលូនទេ ប្រសិនបើ ក្រសួងពាក់ពន្ធមិនសហការ និង គ្មានការចូលរួមពីអ្នកពាក់ពន្ធដទៃទៀត។
ចំពោះវិស័យផ្សេងៗទៀត ហាក់ដូចជានៅរារែកនៅឡើយ ក្នុងការអនុវត្តកំណែទម្រង់នេះ ដោយសារតែពួកគេរង់ចាំមើលគំរូពីថ្នាក់លើ ឬពួកគេរង់ចាំមើលចំណាត់ការផ្លូវច្បាប់ចំពោះអ្នកដែលបានប្រព្រឹត្តខុស ដូចជា ការប្រពប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ និង បទល្មើសផ្សេងៗទៀត ជាដើម។ ដូច្នេះហើយ អំពើពុករលួយ ឬទម្លាប់អាក្រក់ផ្សេងៗក្នុងការគ្រប់គ្រងនៅតែបន្តកើតមាន ដោយគ្រាន់តែបានផ្លាស់ប្ដូររូបរាង ឬ មានការលាក់លៀមជាងមុនប៉ុណ្ណោះ។
ប្រសិនបើកំណែទម្រង់ស៊ីជម្រៅនៅតែមិនត្រូវបានអនុវត្តពីលើដល់ក្រោម និង មិនមានការចូលរួមពីភាគីពាក់ពន្ធទេ ដោយគ្រាន់តែនិយាយឱ្យពិរោះស្ដាប់ និង គ្រាន់តែធ្វើបង្ហាញបន្តិចបន្តួចនោះនាំឱ្យការអភិវឌ្ឍ ការលុបបំបាត់ភាពក្រីក្រ ការលុបបំបាត់និទណ្ឌភាព ការលើកកម្ពស់យុត្តិធម៌សង្គម ការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវការគ្រប់គ្រងគ្រប់វិស័យ...មិនអាចប្រព្រឹត្តទៅបានឡើយ ឯការលើកកម្ពស់ខុសដុមនីយកម្មក្នុងសង្គមខ្មែរ ក៏មិនអាចសម្រេចបានដែរ។ ទីបំផុត សង្គមខ្មែរនឹងបន្តមានវិបត្តិលើគ្រប់វិស័យកាន់តែធ្ងន់ៗឡើង ដែលពិបាកដោះស្រាយនៅពេលអនាគត៕