សៀមរាប៖ ផ្លូវ «កូម៉ៃ» មានប្រវត្តិទាក់ទងនឹងអ្នកអភិរក្សអង្គរដំបូងគេនៅសម័យបារាំង

ជាតិ

សៀមរាប៖ ផ្លូវ «កូម៉ៃ» មានប្រវត្តិទាក់ទងនឹងអ្នកអភិរក្សអង្គរដំបូងគេនៅសម័យបារាំង

08, May 2021 , 2:39 pm

រូបភាព

ដោយ: អុីសា រ៉ហានី (Isa Rohany)

សៀមរាប៖ គេអាចដឹងពីឈ្មោះវិថី ឬផ្លូវមួយចំនួន ដូចជា មហាវិថីព្រះនរោត្តម មហាវិថីព្រះមុនីវង្ស ផ្លូវស៊ីវុត្ថា ផ្លូវទេពផន ផ្លូវកម្ពុជាក្រោម... ដែលឈ្មោះទាំងនោះ យោងទៅតាមព្រះនាមព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ទីកន្លែង ឬថ្នាក់ដឹកនាំណាមួយជាដើម។ ដូចគ្នានេះដែរ ផ្លូវមួយខ្សែនៅទីក្រុងសៀមរាប ដែលគេឲ្យឈ្មោះថាផ្លូវ «ហ្សង់ កូម៉ៃ» ឬអ្នកសៀមរាបតែងហៅខ្លី «ផ្លូវកូម៉ៃ» ក៏មានប្រវត្តិទាក់ទងនឹងបុគ្គលឆ្នើមម្នាក់ផងដែរ។ ឈ្មោះនេះយោងទៅជនជាតិបារាំងម្នាក់ ដែលត្រូវបានរាជការចាត់តាំងឲ្យមើលការងារខុសត្រូវនៅតំបន់អង្គរ និងជាអ្នកអភិរក្ស ក្នុងអភិរក្សដ្ឋានអង្គរ ដំបូងគេបង្អស់ ដែលរាជការបារាំងបានបង្កើតឡើងនាសម័យនោះ។

នៅដើមសតវត្សរ៍ទី២០ ក្នុងសម័យអាណានិគមនិយមបារាំង រាជការបានបង្កើតអភិរក្សដ្ឋានអង្គរដំបូងបង្អស់នៅឆ្នាំ ១៩០៧។ នៅពេលនោះហើយ ដែលលោក Jean Commaille (ហ្សង់ កូម៉ៃ) ត្រូវបានរាជការចាត់តាំងឲ្យមកមើលការខុសត្រូវនៅអភិរក្សដ្ឋានអង្គរ។ លោក កូម៉ៃ បាននាំគ្រួសារមករស់នៅជាមួយ និងបានសង់ផ្ទះឈើប្រក់ស្បូវមួយខ្នងក្នុងបរិវេណអង្គរ ដែលនៅមិនឆ្ងាយប៉ុន្មានពីក្តារបែនប្រាសាទអង្គរវត្ត។ ហេតុផល ដែលលោក កូម៉ៃ សង់ផ្ទះនៅអង្គរ ក៏ដោយសារតែនៅពេលនោះ ផ្លូវថ្នល់ដែលតភ្ជាប់ពីក្រុងសៀមរាបចូលទៅប្រាសាទអង្គរមិនទាន់ស្ថាបនាបានល្អប្រសើរនៅឡើយ។

តាមការរៀបរាប់ពីដំណើររឿង លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី អ្នកស្រាវជ្រាវនៅអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា ពេលមកដល់អង្គរ លោក កូម៉ៃ បានជួលអ្នកស្រុកអង្គរ ដែលរស់នៅក្បែរអង្គរវត្តធ្វើជាគូលី ដើម្បីត្រួសព្រៃ សម្អាតប្រាសាទ រើថ្ម ទល់ទ្រប្រាសាទ ជាដើម ដែលនេះសុទ្ធសឹងជាការងាររបស់អ្នកអភិរក្ស។

លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បន្ថែមទៀតថា ប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយមក គឺនៅថ្ងៃទី២៦ មេសា ឆ្នាំ១៩១៦ លោក កូម៉ៃ ក៏ត្រូវបានគេធ្វើឃាត។ ករណីនេះមានអំណះអំណាងពីរផ្សេងគ្នា។ ទីមួយ គេយល់ថា ដោយសារការគាបសង្កត់ ជិះជាន់ពលរដ្ឋខ្មែរពីសំណាក់លោក កូម៉ៃ ទើបធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទ្រាំលែងបាន សម្លាប់លោកតែម្តង។ ករណីនេះដូចគ្នាទៅនឹង ករណីលោក បាដេស ក្នុងរឿងភូមិតិរច្ឆាន ដែលត្រូវពលរដ្ឋព្រួតគ្នាសម្លាប់ ពេលចុះទារពន្ធយ៉ាងដូច្នោះដែរ។ ទីពីរ យោងតាមកំណត់ហេតុរាជការបារាំង គេយល់ថា លោក កូម៉ៃ ស្លាប់ដោយអំពើប្លន់របស់ក្រុមមនុស្សមួយក្រុម ដែលមានអ្នកខាងក្រៅចូលដៃគ្នាជាមួយក្រុមគូលី ពេលដែលលោក យកប្រាក់ទៅបើកប្រាក់ខែឲ្យគូលីក្នុងអង្គរ ហើយក៏ត្រូវគេស្ទាក់ផ្លូវសម្លាប់តែម្តង។

ក្រោយពេលស្លាប់ សពលោក កូម៉ៃ ត្រូវបានបញ្ចុះនៅតំបន់អង្គរ ក្រោយមកក៏ត្រូវគេដឹកទៅ បារាំងវិញ។ ជាអនុស្សាវរីយ៍ដល់លោក កូម៉ៃ ក្នុងការបម្រើការអភិរក្សអង្គរ គេបានសង់ចេតិយ មួយ ដើម្បីឧទ្ទិសដល់លោក ហើយសព្វថ្ងៃនេះចេតិយនោះ ស្ថិតនៅជ្រុងនិរតីនៃប្រាសាទ បាយ័ន។

ចេតិយលោក ហ្សង់ កូម៉ៃ នៅជិតប្រាសាទបាយ័ន

ក្រោយមកទៀត ក៏មានការស្ថាបនាផ្លូវមួយខ្សែ តភ្ជាប់ពីទីក្រុងសៀមរាបមកអង្គរ ចាប់ពីចំណុចសណ្ឋាគារសុខា តាមបណ្តោយវត្តថ្មី ឬវត្តក្បាលខ្មោច ទៅដល់អង្គរវត្ត ហើយគេក៏បានដាក់ឈ្មោះផ្លូវនោះថា «ហ្សង់ កូម៉ៃ» តែម្តង ដើម្បីជាការដឹងគុណលោក កូម៉ៃ។ ដោយសារ ពលរដ្ឋខ្មែរចូលចិត្តហៅឈ្មោះកាត់ ក្រោយមក ឈ្មោះនេះក៏ត្រូវគេហៅកាត់ខ្លីថា កូម៉ៃ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។

«ផ្លូវ ហ្សង់ កូម៉ៃ មើលពីត្បូងទៅជើង ឆ្ពោះទៅប្រាសាទអង្គរវត្ត»

យ៉ាងណាក៏ដោយ លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី មិនអាចដឹងពីឆ្នាំនៃការស្ថាបនាផ្លូវ ហ្សង់ កូម៉ៃបានទេ តែលោកគ្រាន់តែបានដឹងថា ផ្លូវនេះធ្វើមុនផ្លូវហ្សាលដឺហ្គោល ដែលយោងតាមឈ្មោះប្រធានាធិបតីបារាំង ដែលស្និទ្ធនឹងអតីតព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ សម្តេច នរោត្តម សីហនុ។ លោកបន្ថែមទៀតថា ក្រោយការស្លាប់លោក កូម៉ៃ ផ្ទះរបស់លោកក៏ត្រូវបានរាជការរើចេញពីអង្គរ ដោយមកបង្កើត មន្ទីរអភិរក្សដ្ឋានអង្គរនៅក្នុងក្រុងវិញរហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ៕