ដោយ៖ លីម តុលា
ភ្នំពេញ៖ ប្រធានបទ«កាតព្វកិច្ចបង់ពន្ធ»ត្រូវបានពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួនបានលើកយកមកជជែកគ្នាអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។ អ្នកខ្លះលើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលក្រគ្មានថវិកាគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ធ្វើនេះ ធ្វើនោះ ឬវិនិយោគលើនេះ ឬលើនោះ។ តែអ្នកខ្លះទៀតឆ្លើយតបវិញថា ឲ្យរដ្ឋាភិបាលមានប្រាក់មកពីណា បើពលរដ្ឋមួយចំនួនមិនចង់ចូលរួមអនុវត្តកាតព្វកិច្ចបង់ពន្ធជូនរដ្ឋផងនោះ។ រដ្ឋអាចគ្មាន ឬរដ្ឋអាចខ្វះថវិកាវិនិយោគសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន ប្រសិនបើពលរដ្ឋមួយចំនួនណាមួយនោះបន្តគេចចេញពីកាតព្វកិច្ចបង់ពន្ធជូនរដ្ឋ។ តែសំណួរមួយទៀតក៏សួរបកមកវិញទៀតថា បើពលរដ្ឋបង់ពន្ធត្រឹមត្រូវហើយ តើពួកគេពិតជាទទួលបានផលប្រយោជន៍ត្រឡប់ពីរដ្ឋមកវិញដែរឬទេ?
នេះ គឺជាសំណួរចម្រូងចម្រាសទៅវិញទៅមក! តែបើផ្អែកលើលក្ខណៈទូទៅ ប្រសិនបើពលរដ្ឋគ្រប់រូបបង់ពន្ធគ្រប់ប្រភេទជូនរដ្ឋ (មិនគេចពន្ធ) ពេលនោះ រដ្ឋអាចនឹងមានថវិកាក្នុងកម្រិតណាមួយដើម្បីយកទៅវិនិយោគ ឬពង្រឹងគុណភាព ឬយកទៅបម្រើលើសេវាសាធារណៈរដ្ឋ ដូចជា៖ សាលារៀន មន្ទីរពេទ្យ ផ្លូវថ្នល់ ស្ពាន ប្រាក់ខែរាជការ។ល។ ហើយជាលទ្ធផល ពលរដ្ឋអាចនឹងទទួលត្រឡប់មកវិញនូវសេវាសាធារណៈប្រកបដោយគុណភាព ហើយពេលខ្លះ ថែមទាំងមិនបង់កម្រៃទៀតផង។ តែបើពលរដ្ឋមួយចំនួនណាមួយនោះ នៅតែបន្តរារែកនឹងកាតព្វកិច្ចបង់ពន្ធ តើឲ្យរដ្ឋបានថវិកាមកពីណា? ឥណទានពីប្រទេសផ្សេង? សុំជំនួយពីគេ? ចម្លើយ គឺថា រដ្ឋពិតជាអាចត្រូវដើរតាមផ្លូវមួយណាដែលអាចដោះ«កុន»បាន។
ងាកមកនិយាយពីប្រទេសកម្ពុជាវិញ, ក្រោយការដួលរលំនៃរបបប៉ុលពតនៅឆ្នាំ១៩៧៩ រហូតមកដល់ទសវត្សរ៍១៩៩០ វប្បធម៌បង់ពន្ធជូនរដ្ឋ ត្រូវបានគេបំភ្លេចចោល។ ផ្ទុយទៅវិញ ពលរដ្ឋខ្មែរក៏ធ្លាប់មានទម្លាប់បង់ពន្ធជូនអាណាព្យាបាលបារាំងដែរ ក្នុងចន្លោះឆ្នាំ១៨៦៣ដល់ឆ្នាំ១៩៥៣ នៅពេលដែលកម្ពុជាស្ថិតនៅក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង។ តែក្រោយមក កម្ពុជាធ្លាក់ចូលក្នុងភ្លើងសង្គ្រាមស៊ីវិល។ ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរដ្ឋ ធនធានមនុស្សក្នុងគ្រប់វិស័យត្រូវបានកំទេចចោល ក្នុងនោះ រួមទាំងប្រព័ន្ធពន្ធដារហិរញ្ញវត្ថុផងដែរ។
ជាក់ស្តែង ទើបតែក្រោយពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាបើកចំហរសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរីនៅដើមឆ្នាំ១៩៩០ ជាពិសេស ចាប់តាំងពីមានការបោះឆ្នោតជាតិលើកទី១នៅឆ្នាំ១៩៩៣មកប៉ុណ្ណោះ ដែលប្រព័ន្ធពន្ធដារនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី២ត្រូវបានកែលម្អបន្តិចម្តងៗរហូតមកដល់ពេលនេះតែម្តង។ ប្រព័ន្ធពន្ធដារត្រូវបានកែលម្អ ដូច្នេះ ប្រតិបត្តិការនៃការប្រមូលពន្ធគ្រប់ប្រភេទក៏កាន់តែត្រូវបានកែទម្រង់ ហើយប្រាក់ចំណូលរបស់រដ្ឋពីពន្ធគ្រប់ប្រភេទក៏មានការកើនឡើងជាលំដាប់។
ជាក់ស្តែង កាលពីឆ្នាំ២០១៨ កន្លងមក អគ្គនាយកពន្ធដារនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុបានឲ្យដឹងថា រាជរដ្ឋាភិបាលប្រមូលពន្ធដារបានចំនួន ៨,៧៩១.៤០ ប៊ីលានរៀល (ប្រមាណ ២,១៩៧.៨៥ លានដុល្លារអាមេរិក) ដែលកើនឡើងចំននួន១,០៣៦.៥៩ ប៊ីលានរៀល (ប្រមាណ ២៥៩,១៥ លានដុល្លារ) ស្មើនឹង ១៣,៣៧ភាគរយ បើប្រៀបធៀបនឹងរយៈពេលដូចគ្នានៃឆ្នាំ២០១៧។ ទាក់ទងនឹងពន្ធគយវិញ រាជរដ្ឋាភិបាលធ្លាប់បានរាយការណ៍ថា ប្រមូលបានប្រមាណជា ២ ៥០០លានដុល្លារកាលពីឆ្នាំ២០១៨កន្លងមក។ កាលពីឆ្នាំ២០១៨កន្លងមកដូចគ្នា រដ្ឋាភិបាលបានអនុម័តចំណាយថវិកាជាតិប្រមាណជា៦០០០លានដុល្លារ។ ថវិកាដែលនៅខ្វះខាតសម្រាប់ការចំណាយក្នុងថវិកាជាតិ ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលខ្ចីពីបរទេស។
ពន្ធទាំងពីរប្រភេទខាងលើនេះ គឺបានមកពីការចូលរួមចំណែកបង់របស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលជាអ្នកប្រើប្រាស់ ទោះក្នុងទម្រង់បង់ពន្ធផ្ទាល់ ឬបង់ពន្ធដោយប្រយោលក្តី។ ថវិកាចំណូលពន្ធដារ និងពន្ធគយពិតជាមានការកើនឡើងជាលំដាប់ពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ក្រោយពីមានការតាំងចិត្តកែទម្រង់ស៊ីជម្រៅដែលប្រកាសដោយរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិទី៦កន្លងមកនេះ។
ប្រាក់ចំណូលពីពន្ធដារ និងពន្ធគយបានកើនឡើងមែន។ ប៉ុន្តែ អ្នកវិភាគសង្គម-សេដ្ឋកិច្ចឯករាជ្យមួយចំនួននៅតែសង្កេតឃើញថា កិច្ចការប្រមូលពន្ធរបស់ក្រសួងពាក់ព័ន្ធនៅធ្វើឡើងមិនបានគ្រប់ច្រកល្ហកនៅឡើយទេ។ មានន័យថា ការប្រមូលពន្ធនៅមានចន្លោះប្រហោង។ «អ្នកបង់នៅតែបង់ អ្នកមិនបង់ នៅតែមិនបង់»។ «អ្នកចុះបញ្ជីពាណិជ្ជកម្មត្រឹមត្រូវ នៅតែចុះ អ្នកមិនចុះ នៅតែមិនចុះ»។
ត្រង់ចំណុចនេះ ក្រុមហ៊ុនដែលរកស៊ីត្រឹមត្រូវ យុត្តិធម៌ បង់ពន្ធជូនរដ្ឋ តែងតែត្អូញត្អែរថា ការធ្វើជំនួញនៅកម្ពុជា «មិនស្មើភាព» ព្រោះមានអ្នកបង់ពន្ធទាំងអស់ មានអ្នកមិនបង់ពន្ធ និងមានអ្នកបង់ផ្នែកណាខ្លះ។ នៅក្នុងប្រទេសអភិវឌ្ឍជឿនលឿន សូម្បីតែកូនជំនួញតូចមួយ ដូចជា តូបលក់បារី ឬកូនហាងកាហ្វេតូចមួយ ក៏ត្រូវតែចុះបញ្ជី និងត្រូវបង់ពន្ធជូនរដ្ឋដែរ។
ដោយសារតែប្រព័ន្ធពន្ធដារច្បាស់លាស់នេះហើយ ទើបរដ្ឋនៃប្រទេសទាំងនោះ មានប្រាក់ចំណូលដើម្បីជួយប្រជាពលរដ្ឋរបស់គេវិញ។ ស្ថិតនៅក្នុងបរិបទនៃប្រទេសកម្ពុជាវិញ អ្នកប្រើប្រាស់ ឬអ្នកជំនួញខ្លះនៅបង្ហាញអារម្មណ៍បដិសេធកាតព្វកិច្ចបង់ពន្ធ ប៉ុន្តែពួកគេចង់ឲ្យរដ្ឋជួយពួកគេ។ តើឲ្យរដ្ឋជួយប្រជាពលរដ្ឋដូចម្តេចនឹងកើត បើប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនទាំងនោះព្រងើយកន្ថើយនឹងកាតព្វកិច្ចបង់ពន្ធជូនរដ្ឋនោះ?
ពលរដ្ឋ ឬអ្នកជំនួញដែលនៅស្ទាក់ស្ទើរមិនចង់បង់ពន្ធ ព្រោះពួកគេមិនទាន់ជឿជាក់ទាំងស្រុងលើនិតិវិធីនៃការប្រមូលពន្ធ។ ពួកគេតែងតែលើកជាសំណួរថា តើមន្ត្រីរដ្ឋមួយចំនួនអាច«ពុករលួយ» ហើយគិតតែពីប្រមូលពន្ធយកទៅដាក់ក្នុងហោប៉ៅឬទេ? តើរដ្ឋអាចជួយអ្វីខ្លះត្រឡប់មកឲ្យពលរដ្ឋអ្នកបង់ពន្ធវិញ? នេះ គឺជាសំណួរ ហើយក៏ជាការទាមទារមួយដ៏ត្រឹមត្រូវដែរ ព្រោះ ពលរដ្ឋបង់ពន្ធជូនរដ្ឋ ដូច្នេះ រដ្ឋត្រូវតែជួយពលរដ្ឋវិញ។
វាជាការត្រឹមត្រូវបំផុតដែលពលរដ្ឋជាទូទៅ ឬអ្នកជំនួញ អាចដាក់សម្ពោធលើរដ្ឋាភិបាល ឬលើរដ្ឋបាន ប្រសិនបើពួកគេស្មោះត្រង់ក្នុងកាតព្វកិច្ចបង់ពន្ធជូនរដ្ឋដោយមិនចាំបាច់មានការបង្ខិតបង្ខំពីរដ្ឋ។ ប៉ុន្តែ អ្វីៗវាមិនអាចប្រព្រឹត្តិទៅបានរលូនឡើយ ប្រសិនបើពលរដ្ឋខ្លួនឯងបានត្រឹមតែចង់ទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលជួយ តែពួកគេគេចចេញពីកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួននោះ។ ពលរដ្ឋ ឬអ្នកជំនួញត្រូវតែបង់ពន្ធឲ្យគ្រប់ចំនួនសិន មុននឹងតវ៉ាប្រឆាំងនឹងភាពកំសោយរបស់រដ្ឋាភិបាល។
សរុបសេចក្តីមកវិញ, ដំបូងបំផុត, ពលរដ្ឋត្រូវតែមានគំនិតថា ការបង់ពន្ធជូនរដ្ឋ គឺជាកាតព្វកិច្ចរបស់ពួកគេ។ ហើយមានតែថវិកាពីពន្ធទេដែលអនុញ្ញាតឲ្យរដ្ឋាភិបាលអាច«ចិញ្ចឹម»កូនចៅខ្លួនឯងឲ្យបានប្រសើរ តាមរយៈការពង្រឹងសេវាសាធារណៈ ដូចជា វិស័យសុខាភិបាល អប់រំ កសិកម្ម។ល។
ស្របពេលជាមួយគ្នា សមត្ថកិច្ចប្រមូលពន្ធដែលពាក់ព័ន្ធ ត្រូវតែធ្វើការងារបស់ខ្លួនដោយ«ឈរ»នៅលើគោលការតម្លាភាព យុត្តិធម៌ គ្មានអំពើ«ពុករលួយ» និងត្រូវចាប់បង្ខំឲ្យអ្នកមិនបង់ពន្ធ បង់ពន្ធឲ្យស្មើភាពគ្នានៅចំពោះមុខច្បាប់។ ប្រសិនបើពលរដ្ឋ និងមន្ត្រីព្រមព្រៀងគ្នាបំពេញកាតព្វកិច្ចរៀងៗខ្លួន, ធ្វើដំណើរលើផ្លូវតែមួយ, ក្នុងទិសដៅស្របគ្នា ជាមួយនឹងបេសសកម្មរួមគ្នា ពេលនោះ សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជានឹងកាន់តែប្រសើរ ប្រាក់ចំណូលជាតិកាន់តែកើន។
ជាលទ្ធផល មន្ត្រីរាជការនឹងទទួលបានប្រាក់ខែកើនឡើងជាងមុន ហើយពលរដ្ឋទូទៅនឹងទទួលបានសេវាសាធារណៈប្រសើរឡើង ទាំងគុណភាព និងបរិមាណ។ ជួយរដ្ឋសិន ទើបរដ្ឋអាចជួយវិញបាន។ បើមិនបង់ពន្ធជូនរដ្ឋផង តើឲ្យរដ្ឋបានថវិកាមកពីណាដើម្បីជួយពលរដ្ឋវិញ៕