សាស្ដ្រាចារ្យ អាំង ជូលាន៖ គ្មានពេលណាដែលខ្មែរបានទុកចោលអង្គរ ឲ្យទៅជាព្រៃរហោឋានឡើយ

ជាតិ

បទយកការណ៍ / បទសម្ភាសន៍

សាស្ដ្រាចារ្យ អាំង ជូលាន៖ គ្មានពេលណាដែលខ្មែរបានទុកចោលអង្គរ ឲ្យទៅជាព្រៃរហោឋានឡើយ

15, Sep 2019 , 8:39 pm

រូបភាព

ដោយ: អុីសា រ៉ហានី (Isa Rohany)

សៀមរាប៖ ប្រវត្តិសាស្ដ្រអង្គរត្រូវបានអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវជាច្រើនបានកត់ត្រាទុក ក្នុងនោះមានទាំងអ្នកស្រាវជ្រាវជនជាតិខ្មែរនិងបរទេស។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ឯកសារទាំងនោះភាគច្រើនត្រូវបានជាតិសាសន៍ផ្សេងកត់ត្រា តាមរយៈការមកដល់លើទឹកដីអង្គរនៅសម័យកាលនោះ។ កន្លងមកអ្នកស្រាវជ្រាវអន្តរជាតិនិងជាតិមួយចំនួនយល់ថាខ្មែរបានបោះបង់ចោលអង្គរ ហើយគេទើបរកឃើញទ្បើងវិញនៅចុងសតវត្សទី១៩។ ផ្ទុយពីការយល់ឃើញកន្លងមក សាស្ដ្រាចារ្យនិងជាអ្នកស្រាវជ្រាវ លោក អាំង ជូលាន លើកឡើងថា ដ្បិតខ្មែរដូររាជធានីក៏ពិតមែន តែគ្មានពេលណាមួយដែលមនុស្សបោះបង់អង្គរជាព្រៃរហោឋានឡើយ។

ព័ត៌មានលម្អិត សូមស្ដាប់បទយកការណ៍ដែលរៀបរៀងដោយអ្នកនាង អ៊ីសា រ៉ហានី ពីខេត្តសៀមរាបដូចតទៅ

ជាបាឋកថាដ៏កម្ររបស់អ្នកស្រាវជ្រាវខ្មែរដែលមានកេរ្ដិ៍ឈ្មោះមួយរូប វាបានទាក់ទាញអ្នកចូលរួមស្ដាប់ច្រើនហួសពីការគិត។ លោកសាស្ដ្រាចារ្យ អាំង ជូលាន ដែលគេស្គាល់តាមរយៈឯកសារស្រាវជ្រាវជាច្រើនពិសេសទាក់ទងនឹងពិធីបុណ្យឬទំនៀមទម្លាប់បុរាណដែលនៅសល់តិចតួច បានធ្វើបាឋកថាមួយនៅថ្ងៃទី២ កញ្ញា ក្រោមប្រធានបទ «ប្រវត្តិសង្ខេបតំបន់អង្គរ»។

ដ្បិតថា ចំណងជើងនៃបាឋកថារៀងទូលាយបន្ដិចមែន តែនរវិទូរូបនេះបានព្យាយាមពន្យល់អ្នកស្ដាប់បានយ៉ាងក្បោះក្បាយតាមរយៈចំណេះដឹងនិងការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់លោក ចេញពីទស្សនៈខាងនរវិទ្យា សាសនា សិលាចារឹកនិងបុរាណវិទ្យា។ បទបង្ហាញរបស់លោកសាស្ត្រាចារ្យ បានរៀបរាប់ពីសម័យប្រវត្តិសាស្ដ្រសំខាន់ៗរបស់ប្រទេសកម្ពុជា គឺចាប់ពីសម័យមុនអង្គរ សម័យអង្គរ សម័យកណ្ដាល និងដើមសម័យបច្ចុប្បន្ន ដោយបានលើកបរិយាយអំពីសារសំខាន់ភូមិសាស្ត្រតំបន់អង្គរ ការកកើតដំបូងនៃអាណាចក្រខ្មែរ ការរៀបចំទឹកដីនិងកែប្រែធម្មជាតិរបស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ចាប់ពីភ្នំគូលែន (ឬមហេន្ទ្របវ័ត) ដែលជាប្រភពនិងក្បាលម៉ាស៊ីនទឹក ចុះមកអាងទឹកគឺទន្លេសាប។ល។

តាមការលើកឡើងរបស់លោក អាំង ជូលាន មុនសម័យប្រវត្តិសាស្ដ្រ គេហៅបុរេប្រវត្តិសាស្ដ្រ ដោយយើងមិនអាចកំណត់ឆ្នាំថានៅពេលវេលាណានោះទេ ព្រោះវាមុនប្រវត្តិសាស្ដ្រដែលពុំមានការកត់ត្រាទុក។ ការវិនិច្ឆ័យលក្ខណៈប្រវត្តិសាស្ដ្រ គឺផ្អែកលើសំណេរដែលមានលាយលក្ខអក្សរជួលកាលនៅប្រទេសខ្លួនឯង ខ្លះប្រទេសគេអ្នកនិយាយ។

ជាមួយគ្នានេះដែរ នរវិទូរូបនេះពន្យល់ថា មិនមែនមុនសម័យប្រវត្តិសាស្ដ្រគ្មានមនុស្សនោះទេ គ្រាន់តែមិនមានតឹកតាងបញ្ជាក់ប៉ុណ្ណោះ។ លោក អាំង ជូលាន បានលើកជាឧទាហរណ៍នៅប្រទេសកម្ពុជាមកពន្យល់ដល់អ្នកចូលរួមស្ដាប់ក្នុងបាឋកថារបស់លោកនៅពេលនោះ ប្រវត្តិសាស្ដ្រកម្ពុជាចាប់ពីស.វទី៦ ហើយមិនមែនមុននោះមិនមែនអត់មានខ្មែរនោះទេ។ ការចាប់ផ្តើមប្រវត្តិសាស្ដ្រកម្ពុជាតាមរយៈសិលាចារឹកសម័យបុរាណ ដោយក្នុងនោះមានទាំងភាសាខ្មែរនិងភាសាសំស្ក្រឹត។

លោកសាស្ដ្រាចារ្យបន្ថែម៖« ក្នុងន័យដែលខ្ញុំនិយាយពីមុនមក គឺថាប្រវត្តិសាស្ដ្រប្រទេសកម្ពុជាចាប់ផ្តើមពីស.វទី៦ មុននឹងមានមនុស្សពាសពេញ សៀមរាបនេះក៏មានដែរ កន្លែងណាក៏មានមនុស្សតាំងទីរស់នៅ តែយើងមិនអាចនិយាយអ្វីវែងឆ្ងាយបានថាអ្នកនោះគេនិយាយភាសាអីស្អីៗ យើងវាអត់ភស្ដុតាង យើងគ្រាន់តែមានការសង្ស័យ តែឱ្យនិយាយឱ្យជាក់លាក់ វាអត់កើត...»។

និយាយដល់ការរៀបចំសណ្ឋានដី ការរៀបចំក្រុងនៅសម័យបុរាណ លោក អាំង ជូលាន បានរំលេចពីការបង្កើតក្រុងនៅលើភ្នំគូលែន ដែលជាទីអស្ចារ្យមួយក្នុងប្រវត្តិសាស្ដ្រខ្មែរ។ ភ្នំគូលែនជាប្រភពទឹកដ៏សំខាន់ស្រោចស្រពជុំវិញខេត្តសៀមរាប និងហូរចាក់ទៅបឹងទន្លសាបដែលជាអាងស្ដុកទឹកនិងជាប្រភពធនធានត្រី។ អាណាចក្រអង្គរដែលត្រូវបានកសាងនៅចន្លោះភ្នំគូលែននិងទន្លេសាបក៏មិនមែនជារឿងចៃដន្យដែរ គឺមានការរៀបចំត្រឹមត្រូវតាមចំណេះដឹងបុព្វបុរសខ្មែរ។

សូមស្ដាប់ការពន្យល់របស់លោក អាំង ជូលាន៖« អង្គរនៅកណ្ដាលចន្លោះភ្នំគូលែននិងទន្លេសាប អារ្យធម៌អង្គរ ប្រវត្តិសាស្ដ្រអង្គរវាកើតនៅចន្លោះក្បាលម៉ាស៊ីននិងអាងទឹក។ ប្រហែលមិនមែនចៃដន្យទេ តាមមើលអ្នកប្រាជ្ញគេសិក្សាព្រោះអីក្នុងប្រវត្តិសាស្ដ្រអង្គរវាមានការទាញយកភោគផលពីធម្មជាតិច្រើន មានការកែប្រែធម្មជាតិច្រើន...ដែលហៅថាមនុស្ស មនុស្សមិនដែលសុខចិត្តរស់នៅផ្អែកធម្មជាតិ (ទាំងស្រុងទេ) តែមនុស្សមិនដែលសុខចិត្តនៅត្រឹមហ្នឹងទេ តែងតែកែប្រែធម្មជាតិ ម្លោះហើយបើនិយាយពីទឹកដែលនិយាយ អូរពីរដែលវាមិនដែលស្គាល់គ្នាសោះ មនុស្សទៅជីកព្រែកឱ្យវាជួបគ្នា ដើម្បីអ្វីៗ...»។

ការឱ្យឈ្មោះថាជាសម័យអង្គរដោយអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ ក៏មានមូលហេតុក្នុងនោះដែរ។ លោក អាំង ជូលាន ពន្យល់ថាក្នុងស.វទី៩ មានការផ្លាស់ប្ដូរធំស្ទើរគ្រប់វិស័យក្នុងប្រវត្តិសាស្ដ្រខ្មែរ ក្នុងនោះមានការស្ថាបនាបារាយណ៍ធំៗ ការចាប់ផ្តើមមានស្ថាបត្យកម្មសំណង់ប្រាសាទភ្នំ និងការផ្លាស់ប្ដូររាជធានីមកអង្គរជាដើម។ «រឿងធំបំផុតធ្វើឱ្យគេចាត់ទុកផ្តើមស.វទី៩ថាជាដើមសម័យអង្គរ គឺរឿងនយោបាយក្នុងន័យទូលំទូលាយ ពីមុនកម្ពុជាជាកូនអាណាចក្រច្រើនមានរាជអំណាចនៅថាឡាបូរីវ៉ាត់ បន្ទាយព្រៃនគរ សំបូរព្រៃគុក អង្គរបុរី...សុទ្ធតែក្រុងនៅក្រោមស្ដេចមួយៗ ដល់ស.វទី៩ ទៅជាអាណាចក្រមួយដែលមានមណ្ឌលរាជអំណាចតែមួយ មានព្រះរាជាមួយអង្គដែលជាស្ដេចចក្រព័ទ្ធ ព្រះរាជាព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២»។

ក្នុងបាឋកថារយៈពេលពេញ៣ម៉ោងនៅអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា លោកសាស្ដ្រាចារ្យ អាំង ជូលាន បានរៀបរាប់ពីការកសាងរាជធានីពីមួយទៅមួយ ភាពរុងរឿងនៃអាណាចក្រអង្គរ ការដណ្ដើមរាជ្យ សង្គ្រាមលុកលុយពីប្រទេសជិតខាង ក៏ដូចជាការបោះបង់ចោលរាជធានីអង្គរជាដើម។ តាមពិតទៅ ដ្បិតប្រវត្តិសាស្ដ្របានចារពីការបោះបង់រាជធានីនេះក្ដី តែពេលនោះមិនមែនថាគ្មានមនុស្សរស់នៅនិងគោរពទីសក្ការ ព្រះបរមវិណ្ណុលោក ដែលជាព្រះមរណនាមរបស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២នេះដែរ។ ជារួមមនុស្សមិនបានទុកអង្គរឱ្យនៅក្នុងព្រៃរហោឋាននោះឡើយ។ លោក អាំង ជូលាន បានលើកជាឧទាហរណ៍មកពន្យល់យ៉ាងដូច្នេះថា៖«...សិលាចារឹកព្រះមាតារបស់ព្រះបាទសត្ថា...សម័យមុនបាត់បន្ទាយលង្វែកបន្ដិច លោកបានសន្យាជាមួយព្រះនៅអង្គរថាដល់ពេលមានបុត្រដល់អាយុគ្រប់បួស នឹងយកមកបំបួសនៅអង្គរ...ចង់ឱ្យគិតថា ប្រសិនជាខ្មែរបោះបង់អង្គរ លែងស្គាល់អង្គរមែន ទីមួយតើព្រះបាទអង្គចន្ទដឹងថាអ្នកណាសង់អង្គរវត្ត តទៀតប្រាសាទបាភួន តើមនុស្សមួយតាបរស្វាធ្វើបានដែរ មិនកើតទេ ...ហើយមានបរទេសច្រើនទៀតដែលមកចារសិលាចារឹកនៅអង្គរ....»។

ជាប្រទេសដែលមានអារ្យធម៌រុងរឿង មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដែលបន្សល់ទុកដោយបុព្វបុរស លោក អាំង ជូលាន ផ្តាំទៅប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរត្រូវឱ្យតម្លៃនិងគោរពកេរ្ដិ៍មរតកទាំងនោះ មុននឹងឱ្យបរទេសគោរពនិងឱ្យតម្លៃ។ ដើម្បីឲ្យភ្ញៀវទេសចរគោរពបុរាណដ្ឋានរបស់យើង ទាល់តែយើងបង្ហាញដូចករណីនៅអង្គរវត្ត ដែលជាង៤០០ឆ្នាំក្រោយហើយ ខ្មែរនៅតែគោរពបុរាណដ្ឋានរបស់ខ្លួនឲ្យដូចបុរាណ ទាល់តែយើងឲ្យឧទាហរណ៍ ពេលឃើញគេធ្វើផ្តេសផ្តាស់ យើងហ៊ានថាឲ្យ ទាល់តែយើងកុំមានអកប្បកិរិយាផ្តេសផ្តាស់នៅតាមទីកន្លែងបុរាណដ្ឋាន ព្រោះយើងជាម្ចាស់ផ្ទះ ត្រូវធ្វើឲ្យត្រឹមត្រូវបន្តិច៕