រតនគិរី៖ ពលរដ្ឋរស់នៅក្នុងស្រុកអូរជុំ ខេត្តរតនគិរី ដែលភាគច្រើនជនជាតិដើមភាគតិច លែងព្រួយបារម្ភចំពោះបញ្ហាជំងឺឆ្លង ដែលបណ្តាលមកពីកង្វះអនាម័យទៀតហើយ ក្រោយអង្គការភ្លែនអន្តរជាតិកម្ពុជា និងយូនីសេហ្វ បានចូលអនុវត្តកម្មវិធីទឹកស្អាត និងអនាម័យសម្រាប់កុមារក្រោម៥ឆ្នាំនៅក្នុងស្រុកនេះ តាំងពីឆ្នាំ២០១៦។ បច្ចុប្បន្ន ពួកគាត់កំពុងអនុវត្តបានយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន នូវការធ្វើអនាម័យផ្ទះ និងបរិស្ថានជុំវិញ បរិភោគទឹកស្អាត ប្រើប្រាស់បង្គន់អនាម័យ លាងសម្អាតដៃជាមួយសាប៊ូ និងការបង្កើតកន្លែងលេងសុវត្ថិភាពសម្រាប់កុមារតូចជាដើម។
សូមអញ្ជើញទស្សនាវីដេអូខាងក្រោម៖
អង្គុយក្រោមផ្ទះឈើដែលមានការបោសជូតយ៉ាងស្អាត អ្នកស្រី រ៉ែន ញ៉េវ ជាជនជាតិដើមភាគតិចគ្រឹង វ័យជាង៣០ឆ្នាំ មិនសូវមានការព្រួយបារម្ភច្រើនពីបញ្ហាសុខភាពអនាម័យរបស់កូនៗដូចមុនទៀតឡើយ។ ពីបរិវេណផ្ទះដែលពោរពេញទៅដោយសំរាម ទៅជាគ្មានសំរាម ពីការបន្ទោបង់ពាសវាលពាសកាល ទៅបន្ទោបង់ក្នុងបង្គន់ ពីផ្ទះបាយគ្មានសណ្តាប់ទៅជាផ្ទះបាយដែលមានការរៀបចំព្យួរចាន ឆ្នាំង យ៉ាងត្រឹមត្រូវនៅតាមជញ្ជាំង គ្រួសារអ្នកស្រី ទទួលបានចំណេះដឹងក្បួនអនាម័យបែបនេះ តាមរយៈទឹកស្អាត និងអនាម័យសម្រាប់កុមារអាយុក្រោម៥ឆ្នាំរបស់អង្គការភ្លែនអន្តរជាតិកម្ពុជា និងយូនីសេហ្វ។
ស្ត្រីដែលមានកូនតូចៗដល់ទៅបីនាក់រូបនេះ បានរៀបរាប់ដូច្នេះ៖«និយាយទៅ ពីមុន ពីក្រោយផ្ទះ ហើយនឹងមុខផ្ទះ ថាសុទ្ធតែស្មៅ ហើយមានលាមកសត្វ ដូចជាជ្រូក គោ និងលាមកមាន់។ កាលហ្នឹង គគ្រិចខ្លាំងមែនទែនហ្មង។ ពីមុនកូនខ្ញុំទាំង៣ គឺឧស្សាហ៍ឈឺ។ ឈឺជំងឺច្រើន រាប់មិនអស់ទេជំងឺហ្នឹង។ ពិបាក ព្រោះខ្ញុំទៅរកពេទ្យ ហើយក៏អស់ប្រាក់កាសច្រើនដែរ ព្រោះយើងឈឺ ត្រូវទៅរកពេទ្យ»។
ការធ្វើអនាម័យ បានក្លាយជាទម្លាប់ និងការងារប្រចាំថ្ងៃទៅហើយសម្រាប់អ្នកស្រី រ៉ែន ញ៉េវ ក៏ដូចជាអ្នកភូមិផ្សេងទៀត នៅឃុំចំនួន៧ក្នុងស្រុកអូរជុំ ខេត្តរតនគិរី ដែលភាគច្រើនជាជនជាតិដើមភាគតិច។ ពួកគាត់ កំពុងអនុវត្តទម្លាប់ធ្វើអនាម័យផ្ទះសម្បែង បរិភោគទឹកស្អាត លាងសម្អាតដៃជាមួយសាប៊ូ ការប្រើប្រាស់បង្គន់អនាម័យ និងការបង្កើតកន្លែងលេងសុវត្ថិភាពសម្រាប់កុមារ យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន ក្រោយអង្គការភ្លែនអន្តរជាតិកម្ពុជាបានចូលអនុវត្ត កម្មវិធី ទឹកស្អាត និងអនាម័យ តាំងពីដើមឆ្នាំ២០១៦មក។
អ្នកភូមិផ្សេងទៀត ក៏បានអះអាងដូចគ្នាថា ពីមុនកូនៗរបស់ខ្លួន រួមទាំងមនុស្សចាស់ផង ឧស្សាហ៍កើតរាករូស ក្អួត គ្រុនក្តៅ គ្រុនពោះវៀន និងជំងឺផ្សេងៗទៀត។ លោក ធី ភារម្យ ជនជាតិដើមភាគតិចគ្រឹង រស់នៅឃុំអូរជុំ ដែលមានកូនតូចអាយុជិត១ឆ្នាំ និយាយថា ខ្លួនត្រូវចំណាយប្រាក់ច្រើនសម្រាប់ព្យាបាលជំងឺកូន ព្រមទាំងមិនបានទៅធ្វើស្រែ ចម្ការពេញដៃពេញជើងដែរ។ តែក្រោយយល់ដឹងពីសារៈសំខាន់នៃការធ្វើអនាម័យ ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងសហគមន៍ទាំងមូល ជាពិសេសកុមារតូច ក៏លែងឈឺថ្កាត់ដូចពីមុនដែរ។ លោក ធី ភារម្យ បញ្ជាក់ដូច្នេះ៖«ពីមុនមកយើងមិនទាន់អនាម័យ កូនងាកឈឺ ងាករាក ងាកអីអ៊ីចឹង។ ដល់ពេលយើងអនាម័យ ពេលកូនបត់ជើង យើងដាក់កន្ថោរហើយ ហើយយើងយកទៅចាក់ក្នុងបង្គន់ ហើយយើងមកលាងដៃនឹងសាប៊ូ ពេលយើងញ៉ាំចំណីអាហារ។ ហើយយើងដាំទឹកឆ្អិនហូប លែងហូបទឹកឆៅ។ ប្រដាប់ប្រដារកូនលេង យើងលាងឲ្យស្អាត ទុកដាក់ឲ្យស្អាត កុំឲ្យកូនលេងរបស់ដែលប្រឡាក់អី យើងសម្អាត។ ខ្លាចកូនហ្នឹងទៅប៉ះ លេងដី លេងអីពេលយើងរវល់។ បើកាលពីយើងមិនទាន់ធ្វើទ្រុងដាក់កូន យើងប្រលែង ក្រចកដៃ ក្រចកជើងកូនសុទ្ធតែដី យើងងូតទឹកឲ្យពីរបីដងក៏អត់ស្អាតដែរ។ ដល់ពេលយើងដាក់ក្នុងទ្រុង ដៃជើងកូនអត់មានប្រឡាក់ដី អត់មានអីទេ។ ក្មេងប៉ុណ្ណឹង វានៅបៀមដៃ ដល់ដៃប្រឡាក់ដីអ៊ីចឹង វាបៀមដៃ ខ្លាចឆ្លងមេរោគ»។
អ្នកស្រី សុង ស៊ីលី ដែលជាអ្នកលក់ដូរម្នាក់នៅក្នុងភូមិ ហើយក៏ជាសាក្សីមួយរូប ដែលបានមើលឃើញពីការធ្វើអនាម័យ និងថែទាំកូនតូចរបស់អ្នកភូមិដែរ តាមរយៈការលក់កន្ថោរទៅឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ។ លក់ដូរកន្ថោរកាន់តែដាច់ ស្ត្រីរូបនេះយល់បានភ្លាមថា ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងសហគមន៍ខ្លួន មានការយល់ដឹងកាន់ច្រើន ពីការលើកកម្ពស់ទឹកស្អាត និងអនាម័យសម្រាប់កុមារអាយុក្រោម៥ឆ្នាំ។ អ្នកស្រី សុង ស៊ីលី រៀបរាប់ថា៖«កន្ថោរហ្នឹងលក់ដាច់ គួរសមដែរ។ ប្រជាជនគេយល់ដឹងទៅ គេមកទិញគ្រាន់បើដែរ»។
ស្រីមុំ ជាម្តាយដែលមានកូនស្រីតូចម្នាក់ អាយុប្រមាណ១ឆ្នាំ បានទទួលស្គាល់ថា ការធ្វើអនាម័យ គឺពិតជាសំខាន់ ដែលមិនត្រឹមតែបង្ការកូនតូចរបស់ខ្លួនពីជំងឺរាករូស និងជំងឺផ្សេងៗនោះទេ វាក៏ជួយឲ្យគ្រួសារមានជីវភាពធូរធារដែរ។ អ្នកម្តាយវ័យ២១ឆ្នាំរូបនេះ រីករាយនឹងចែករំលែកសកម្មភាពប្រចាំថ្ងៃរបស់ខ្លួន ទាក់ទងនឹងការធ្វើអនាម័យ និងការថែទាំកូន ទៅដល់ឪពុកម្តាយ ឬអាណាព្យាបាលដែលមានកូនតូច។ «បើពុកម៉ែបងប្អូនដែលមានកូនតូចៗទាំងអស់ សូមធ្វើកន្លែងលេងសុវត្ថិភាពដូចនាងខ្ញុំនេះ ដាក់កូនលេង ហើយយើងបានដាំបាយ លាងចានបានស្រួល ហើយកុំឲ្យកូនលេងដី កុំឲ្យឆ្លងមេរោគ។ ពេលកូនជុះ ត្រូវប្រើកន្ថោរ។ ជុះក្នុងកន្ថោរ ហើយយកទៅចាក់ក្នុងបង្គន់។ ពេលបញ្ចុកចំណីកូន ចាប់កាន់ចំណីអាហារផ្សេងៗ សម្ភារផ្សេងៗ ត្រូវលាងដៃនឹងសាប៊ូ។ ហើយសំរាម ត្រូវដាក់ក្នុងធុងសំរាមឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ពីព្រោះបើយើងមានអនាម័យល្អ នាំមកនូវសុខភាពយើងទាំងអស់គ្នា»។ នេះជាការណែនាំរបស់ ស្រីមុំ។
កម្មវិធីទឹកស្អាត និងអនាម័យសម្រាប់កុមារអាយុក្រោម៥ឆ្នាំ មិនត្រឹមតែបានសាបព្រោះការយល់ដឹង ទៅដល់ម្តាយដែលមានកូនតូចនោះទេ កម្មវិធីនេះក៏បានបញ្ជ្រាបទៅដល់សាលារៀន និងសហគមន៍ទូទៅផងដែរ។
អ្នកស្រី សាបឿន ជាជាជនជាតិដើមភាគតិចគ្រឹង និងជំនួយការភូមិម្នាក់ដ៏សកម្មក្នុងការអប់រំប្រជាពលរដ្ឋអំពីការធ្វើអនាម័យនេះ។ អ្នកស្រី យល់ច្បាស់ថា ការបញ្ជ្រាបចំណេះដឹងដល់ប្រជាពលរដ្ឋពិតជាលំបាក និងត្រូវចំណាយពេលវេលាយូរ ក៏ប៉ុន្តែអ្នកស្រី មិនចង់ឃើញអ្នកភូមិ ជាពិសេសកុមារតូច កើតជំងឺរាករូស និងជំងឺផ្សេងៗទៀតនោះទេ។ សម្រាប់ជំនួយការភូមិ ដែលជាជនជាតិដើមភាគតិចគ្រឹងរូបនេះ ការអនុវត្តទម្លាប់ហូបស្អាត ផឹកស្អាត និងរស់នៅស្អាតរបស់អ្នកភូមិ គឺជាសកម្មភាពដ៏សំខាន់ ដែលអាចកម្ចាត់ជំងឺរាតត្បាត និងរាករូសផ្សេងៗ ចេញពីសហគមន៍របស់ខ្លួន។ ប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេសកុមារតូចមានសុខភាពល្អ ឆ្លាតវៀងវៃ និងគ្មានបញ្ហា្កក្រិសក្រិន គឺជាបំណងប្រាថ្នារបស់អ្នកស្រី សាបឿន។ «ក្នុងក្រុមគ្រួសារដែលមានកូនតូចៗ ចង់ឲ្យកូនហ្នឹងមានសុខភាពល្អ កុំឲ្យមានក្រិះក្រិន ស្គមស្គាំង កុំឲ្យខ្វះអាហារូបត្ថម្ភ។ ចង់ឲ្យកូនហ្នឹងមានសុខភាពល្អ ហើយកូនហ្នឹងឆ្លាត កុំឲ្យប្រឡាក់ដី ប្រឡាក់ឆ្លងរោគផ្សេងៗ។ ខ្ញុំចង់ឲ្យអ្នកស្រុកអ្នកភូមិមានសុខភាពល្អ ហើយអនាម័យជុំវិញផ្ទះ គ្រប់ក្រុមគ្រួសារហ្នឹងឲ្យបានស្អាត»។
ចាប់ផ្តើមអនុវត្តនៅដើមឆ្នាំ២០១៦ កម្មវិធីពីកម្មវិធីទឹកស្អាត និងអនាម័យសម្រាប់កុមារអាយុក្រោម៥ឆ្នាំ បានអប់រំ និងណែនាំឪពុកម្តាយដែលមានកូនតូច ឲ្យទុកដាក់លាមកកុមារតូចឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ដោយឲ្យពួកគេបន្ទោរបង់ដាក់ក្នុងកន្ថោរ រួចយកចាក់ចូលក្នុងបង្គន់, សម្អាតទីកន្លែងកូនលេង, សម្អាតផ្ទះ និងបរិស្ថានជុំវិញ, រៀបចំកន្លែងលេងដែលមានសុវត្ថិភាពសម្រាប់កូនលេង ដោយមិនត្រូវឲ្យកូនតូច ប៉ះពាល់លាមកសត្វ, ត្រូវលាងដៃឲ្យបានស្អាត បន្ទាប់ពីប៉ះពាល់លាមកសត្វ និងរៀបចំក្រោលគោក្របី និងទ្រុងសត្វ និងទុកដាក់ឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។ កម្មវិធីនេះ បានផ្លាស់ប្តូរមុខមាត់ស្រុកអូរជុំ ខេត្តភាគឦសានមួយនេះ ឲ្យមាន បរិស្ថានស្អាត និងដើរតួជាស្រុកគំរូ ដែលពលរដ្ឋគ្មានការបន្ទោបង់ពាសវាលពាសកាល៕