កណ្ដាល៖ របរត្បាញកន្ទេលកក់មូល បានជួយអ្នកស្រី រុន នាង រកប្រាក់ទិញដី ធ្វើផ្ទះ និងចិញ្ចឹមកូនបានដោយស្រួល។ មិនមែនថារបរនេះ មិនហត់ ឬមិនប្រើកម្លាំងនោះទេ ប៉ុន្តែគ្រាន់តែថារបរនេះចាយដើមទុនតិច ហើយក្នុងមួយឆ្នាំអាចទទួលផលបានច្រើនដង។
ដើម្បីជ្រាបច្បាស់ តទៅនេះសូមស្ដាប់បទយកការណ៍ ដែលរៀបរៀងដោយកញ្ញា ប៉ូ សាគុន ដូចតទៅ៖
នាម៉ោងជាង១០ព្រឹក ជាពេលវេលាអ្នកភូមិផងទើរឆ្នាំដាំបាយ អ្នកស្រី រុន នាង ដែលមានវ័យ៥៣ឆ្នាំ ក៏បានផ្អាកការងារត្បាញកន្ទេល ដែលកំពុងធ្វើជាមួយក្មួយស្រី ដើម្បីឆ្លៀតមកដាំបាយ ទុកឱ្យកូននិងប្ដីមកពីធ្វើការវិញដែរ។ ឈរនៅខាងក្រោមផ្ទះ ដែលមានកម្ពស់ខ្ពស់ជាង៣ម៉ែត្រ ក្បែរគ្រែជិតចង្ក្រានបាយ ស្ត្រីសម្បុរស្រអែម វ័យ៥៣ឆ្នាំ រុន នាង ថារបរត្បាញកន្ទេលកក់មូលនេះ ជួយឱ្យគាត់អាចទិញដី និងធ្វើផ្ទះធំខ្ពស់បាន៖«ខ្ញុំធ្វើផ្ទះ បាន ដោយសារតែខ្ញុំរករបរត្បាញកន្ទេលកក់នេះ។ ខ្ញុំខ្ចីប្រាក់មីក្រូហិរញ្ញវត្ថុអត្ថាកសិករ ៣ពាន់ដុល្លារ ហើយត្បាញកន្ទេលរំដោះឱ្យគេទៅ។ ផ្ទះនេះធ្វើ១២ឆ្នាំហើយ ទទឹង៧ម៉ែត្រ បណ្ដោយ១២ម៉ែត្រ។ ត្បាញបាន១០ហូត(១០កន្ទេល)បាន៤០ម៉ឺនរៀល បើ២០ហូតបាន៨០ម៉ឺនរៀល ខ្ញុំអាចបង់ឱ្យគេបានម្ដង»។
រស់នៅក្នុងភូមិព្រែកតាអុងទីមួយ ឃុំពាមឧកញ្ញាអុង ស្រុកល្វាឯម ខេត្តកណ្ដាល ស្ត្រីវ័យចំណាស់កូន៥ រូបនេះ មិនដែលចុះចាញ់នឹងការនឿយហត់ ដែលកើតឡើងពីការប្រឹងប្រែងត្បាញកន្ទេលឡើយ ដ្បិតអីអ្នកស្រីយល់ឃើញថា បើមិនប្រឹងប្រែងដោយខ្លួនឯង នោះមិនមានអ្នកណាមកជួយគាត់ឡើយ៖«កម្សត់ណាស់ទម្រាំងបានដីប៉ុណ្ណោះ ហត់នឿយណាស់។ ខ្ញុំទិញដីគេ ជំនាន់នោះតម្លៃ១,៣៥០ដុល្លារ។ កាលខ្ញុំទិញដីហ្នឹងអាយុរបស់ខ្ញុំ៤៣ឆ្នាំ ហើយខ្ញុំធ្វើផ្ទះអាយុ៤៤ឆ្នាំ។ ទាំងទិញដីនិងធ្វើផ្ទះ គឺពឹងលើរបរចាក់កន្ទេលទាំងអស់។ ក្បាលដីទទឹង១២ម៉ែត្រ បណ្ដោយ៦០ម៉ែត្រ ហើយកាលនោះខ្ញុំទិញគេជំពាក់ទៀត។ ខ្ញុំចេះតែបង់រំលោះបន្តិចៗទៅ»។
ដោយសារតែខ្លាចកូនៗ មានអារម្មណ៍ថាខ្មាសគេព្រោះតែគ្រួសារក្រ និងមិនមានផ្ទះធំដំនឹងគេ ស្ត្រីសំដីញាប់ហើយច្បាស់ៗ រុន នាង ត្រូវខំត្បាញកន្ទេលទាំងយប់ទាំងថ្ងៃ ដើម្បីបានប្រាក់ច្រើន យកទៅបង់រំលោះប្រាក់ធនាគារ ដែលបានខ្ចីយកមកទិញដី និងធ្វើផ្ទះ៖«មួយថ្ងៃខ្ញុំត្បាញបានតែមួយហូតទេ តែបង្ខំបង់ប្រាក់ឱ្យធនាគារ ខ្ញុំត្បាញបានមួយហូតកន្លះ ហើយខ្ញុំជួយគេមួយហូត។ ខ្ញុំជួយគេដំបូងឡើយ មួយហូតតែ៥ពាន់រៀលទេ តែចេះតែឡើងតិចៗរហូតទៅ ឥឡូវមួយហូតឱ្យគេ១ម៉ឺន៨ពាន់រៀល។ ខ្ញុំប្រញាប់ប្រាក់ទើបខ្ញុំជួលគេ។ ជួលគេមិនសូវខាតទេ បើកក់យើងមានខ្លួនឯង តែបើកក់យើងទិញគេទាំងស្រុង មិនបានស៊ីទេ។ ថ្ងៃខ្លះខ្ញុំត្រូវដាក់អំពូលភ្លើងត្បាញទាំងយប់។ ប្អូនខ្ញុំថា នាងអើយ យើងត្បាញទាំងយប់ទៀតបានទាន់។ ខ្ញុំត្បាញពីម៉ោង៥ល្ងាច រហូតដល់ម៉ោង៩យប់បានកន្ទេលមួយហើយ»។
ខណៈកូនប្រសាស្រីកំពុងត្បាញកន្ទេលជាមួយក្មួយស្រីបង្កើត នៅខាងក្រោមផ្ទះក្បែរគ្រែដែរនោះ ស្ត្រីដែលចាប់របរតពីម្ដាយនិងជីដូនរូបនេះ បញ្ជាក់ថា កាលពីប្រមាណជា២០ឆ្នាំមុន អ្នកភូមិព្រែកតាអុងទី១ ប្រកបរបរត្បាញកន្ទេលសឹងគ្រប់ផ្ទះ៖«កាលពីមិនទាន់មានរោងចក្រ គេត្បាញសឹងគ្រប់ផ្ទះ ព្រោះបើមិនមានមុខរបរនេះ គេក៏គ្មានចំណូល។ ផ្ទះអ្នកខ្លះគេធ្វើស្រូវ បើផ្ទះរបស់ខ្ញុំ គឺតាំងពីខ្ញុំអាយុ១៧ឆ្នាំ។ កាលពីជំនាន់យាយរបស់ខ្ញុំ គេនិយាយ១ហាប ស្មើរនឹង៦០គីឡូកក់ ហ្នឹងភាសាចាស់ៗពីដើម»។
អ្នកស្រី រុន នាង រំឭកពីតម្លៃលក់កន្ទេលកាលពីប្រមាណ២០ឆ្នាំមុន រហូតដល់តម្លៃបច្ចុប្បន្ន៖«កន្ទេលនេះចេញយូរហើយ តាំងពីខ្ញុំនៅក្រមុំ ម្ដាយខ្ញុំមិនឱ្យខ្ញុំទៅរោងចក្រឯណាទេ។ ពីមុនតម្លៃបានតែ១ម៉ឺន៥ពាន់រៀលទេ ក្រោយមក២ម៉ឺន ហើយ៣ម៉ឺន បន្ទាប់មក៤ម៉ឺន ឥឡូវបាន៥ម៉ឺន៧ពាន់រៀល ប៉ុន្តែពេលកូរ៉ូណាហ្នឹងបានតែ៥ម៉ឺនរៀលទេ»។
បែរក្រោយដើរទៅមើលឆ្នាំបាយ ដែលដាំនៅលើជើងក្រានធ្វើដោយដីឥដ្ឋ ព្រោះភ្លើងរលត់ធ្លាក់កន្ទុយអុសចុះក្រោមខ្លះ ស្ត្រីកូនប្រុស៣រូបនេះ និយាយបណ្ដើរហើយដៃលើកន្ទុយអុសដាក់ក្នុងជើងក្រានបណ្ដើរ ថាសម្រាប់អ្នកភូមិខ្លះដែលមិនចង់រវល់ច្រើន ឬមិនមានជម្រើស គឺត្បាញកន្ទេលយកទៅលក់ឱ្យកូនចៅកាត់ចិននៅក្នុងភូមិ។
កូវីដ១៩ ក៏បានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់របរត្បាញកន្ទេលដែរ តែទោះជាយ៉ាងណា តម្លៃនោះមិនបានធ្វើឱ្យស្ត្រីមានដីស្រែធ្វើស្រូវតិចតួច រុន នាង ខាតថ្លៃដើមឡើយ៖«ទោះមានកូវីដ១៩ តែឈ្មួញកណ្ដាលក៏នៅតែទិញដែរ គ្រាន់តែគេឱ្យតម្លៃថោក គេថាមិនដឹងយកទៅលក់ឯណា។ ចិនគេមានលុយ គេទិញយកទៅទុក។ ខ្មែរយើង គេហាប៉ុណ្ណា យើងលក់ឱ្យគេប៉ុណ្ណឹង បើមិនលក់ តើបានអ្វីហូប។ ធ្លាក់ថ្លៃនៅ៥ម៉ឺនមិនអីទេ អាចចិញ្ចឹមកូនបាន»។
ព្រោះតែចង់បានអង្ករស្រែមានរសជាតិឆ្ងាញ់ និងលក់បានតម្លៃខ្ពស់ សម្រាប់អ្នកស្រី រុន នាង ដែលមានមុខមូល សើចស្រស់ ខំឆ្លៀតយកកន្ទេលទៅលក់នៅខេត្តកំពង់ស្ពឺដោយខ្លួនឯងផ្ទាល់៖«គេអ្នកមានប្រាក់ ១០កន្ទេលទើបគេលក់ម្ដង ចំពោះខ្ញុំបានតែ២ហូតខ្ញុំលក់ហើយ។ ជួលកាលខ្ញុំយកទៅលក់នៅឯស្រែ ខ្ញុំទៅដូរស្រូវ។ ខ្ញុំយកកន្ទេលតែ២០ទៅ បានអង្ករមកវិញប្រហែល១០តៅ ជួនកាលបាន១៥តៅ។ ខ្ញុំទៅស្រែបានប្រាក់បានអង្ករ។ ខ្ញុំទៅកំពង់ស្ពឺ ក្នុងស្រុកបសែត។ ខ្ញុំយកទៅលក់នៅទីនោះ ព្រោះចង់បានអង្ករមកវិញ បើទិញអង្ករគេវាថ្លៃ។ យកទៅលក់ កន្ទេល១ ដូរបាន៥០គីឡូស្រូវ បើកិនជាអង្ករបាន៣តៅទៅ៤តៅ តែបើលក់ឱ្យចិន បានអង្ករតែ១តៅទេ»។
ស្ត្រីវ័យចំណាស់ដែលមានកូនស្រី២នាក់រូបនេះ រៀបរាប់ពីដំណើរលក់កន្ទេលកក់មូលនៅស្រុកផ្សេងដូច្នេះ៖«ខ្ញុំជួលកង់បីដឹកទៅ បើទៅ២នាក់គេយកម្នាក់៥ម៉ឺនរៀល។ យកទៅស្រួលលក់ តែឆ្នាំនេះមិនមានមនុស្សទៅជាមួយខ្ញុំទេ។ ដីធ្វើស្រូវរបស់ខ្ញុំ មានតែ៤ទៅ៥ប្រាំង(ស្រែ) ទេ មានក្បាល២០ម៉ែត្រ បណ្ដោយ៤០ម៉ែត្រ ខ្លះបណ្ដោយ១២ម៉ែត្រ ខ្លះទៀតបណ្ដោយ៥០ម៉ែត្រ»។
ឈរជាប់ចង្ក្រានបាយ ហើយភ្នែកសម្លឹងមើលមុខរបស់ខ្ញុំ អ្នកស្រី នាង ថាផ្ទះរបស់អ្នកស្រីដែលមានដីធ្វើស្រែតិចតួចនោះ ត្រូវខំសង្វាតត្បាញកន្ទេលរៀងរាល់ឆ្នាំ៖«អ្នកមានដីច្រើនគេធ្វើស្រូវ ខ្ញុំមានដីតិច ខ្ញុំធ្វើកក់ទៅ តែ៣ទៅ៤ប្រាំង រួចបាន១ឆ្នាំ។ ១ប្រាំង ធ្វើបានកក់១រយគីឡូក្រាម ត្បាញបានកន្ទេល២៤បន្ទាត់ ចុះមួយឆ្នាំបាន៥រយគីឡូក្រាម គិតទៅមើលឃើញបានប៉ុន្មាន?»។
ព្រោះតែយកការត្បាញកន្ទេលជារបរស្នូលសម្រាប់ចិញ្ចឹមជីវិត ដូច្នេះគ្រួសារដែលត្បាញកន្ទេលតជំនាន់នេះ ត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ទៅនឹងការដាំវត្ថុធាតុដើម៖ «កក់នេះសាបរួចហើយ ទើបដកយកទៅស្ទូង។ ដីស្ទូងក្បាល២០ម៉ែត្រ បណ្ដោយ៤០ម៉ែត្រ ខ្លះ១រយ៣០ម៉ែត្រអ៊ីចឹងទៅ។ ស្ទូងហើយតែ២ខែទេ បានផលហើយ ដាក់ទឹក២ទៅ៣ដងបានកាប់ហើយ។ ដាក់ជី២ដង ឱ្យវាឆាប់លូតលាស់ ឆាប់បានកាប់។ បើយើងមិនដាក់ជីទេ គឺមិនឆាប់ខ្ពស់ទេ វាបានតែ១ម៉ែត្រអីទេ»៕