សង្គមអន្តរជាតិ
អន្តរជាតិ
×![]()
នាខែកញ្ញាឆ្នាំ ២០១១ ខ្ញុំនៅចាំបានច្បាស់ពីព្រឹត្តការណ៍មួយកើតឡើងនៅក្នុងទីក្រុង បេនកាហ្ស៊ី ប្រទេសលីប៊ី នៅពេលដែលមេដឹកនាំលោកខាងលិចមួយចំនួនឈរលើវេទិកាថ្លែងសុន្ទរកថាទៅកាន់ប្រជាជនលីប៊ីដែលប្រមូលផ្តុំគ្នានៅជុំវិញនោះ។ ក្នុងចំនោមមេដឹកនាំទាំងនោះមានលោក ដេវីដ កាមេរ៉ូន នាយករដ្ឋមន្ត្រីអង់គ្លេស និងលោក នីកូឡា សាកូហ្ស៊ី អតីតប្រធានាធិបតីបារាំងផង ដែលគេដឹងច្បាស់ថាអ្នកទាំងពីរចូលរួមអបអរសាទរការបញ្ចប់របបដឹកនាំផ្តាច់ការរបស់លោក ហ្កាដាហ្វី ក្រោយមានចលនាបដិវត្តន៍ប្រជាជន ក្រុមឧទ្ទាមប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល និងការអន្តរាគមន៍របស់លោកខាងលិច។
ពិតណាស់ មេដឹកនាំទាំងពីរនាក់ដើរតូនាទីសំខាន់ក្នុងការបញ្ចប់របបដឹកនាំដែលលោកខាងលិចលាបពណ៌ថាផ្តាច់ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញប្រជាពលរដ្ឋខ្លួន ហើយអ្វីដែលលោកទាំងពីរប្រាប់ទៅកាន់ប្រជាពលរដ្ឋលីប៊ីនៅពេលនោះគឺ បង្ហាញការសាទររបស់រដ្ឋាភិបាលបារាំងនិងអង់គ្លេសចំពោះការជ្រើសរើសបដិវត្តន៍បញ្ចប់របបផ្តាច់ការ មកយកសេរីភាព និងប្រជាធិបតេយ្យ។
ពាក្យមួយឃ្លារបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីអង់គ្លេសដែលប្រជាជនលីប៊ីចាំមិនភ្លេច និងផ្តល់ក្តីសង្ឃឹមថាមេដឹកនាំលោកខាងលិចមកស្រោចស្រង់ប្រទេសជាតិខ្លួននោះគឺ « មិត្តរបស់អ្នកនៅបារាំងនិងអង់គ្លេសនឹងឈរជើងនៅជាមួយអ្នកទាំងអស់គ្នាដើម្បីកសាងប្រជាធិបតេយ្យ»។ សម្រាប់ខ្ញុំពាក្យមួយឃ្លានេះផ្តល់ភាពកក់ក្តៅខ្លាំងមែន ផ្តល់ក្តីសង្ឃឹមសម្បើមណាស់ សម្រាប់ប្រជាជនលីប៊ីដែលទោរទន់ចង់បានសេរីភាព ប្រជាធិបតេយ្យ និងសន្តិភាព។
ប៉ុន្តែផ្ទុយស្រឡះជាងបីឆ្នាំហើយ ប្រជាជនលីប៊ីមិនទាន់ស្គាល់អ្វីហៅថាប្រជាធិបតេយ្យបែបបស្ចិមលោក សេរីភាព ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស សុខសន្តិភាព ដែលសាបព្រោះដោយប្រទេសលោកខាងលិចឡើយ ប្រជាជនលីប៊ីទើបដឹងថា ពួកគេត្រូវលោកខាងលិចទាំងនោះបោះបង់ចោល ទុកអោយពួកគេស្វែងរកសន្តិភាពដោយខ្លួនឯង។
មេដឹកនាំលោកខាងលិចដែលចាត់តាំងខ្លួនឯងជាអ្នករំដោះប្រជាជនលីប៊ីនោះ បច្ចប្បន្នបែរជាស្ងៀមស្ងាត់ មិនហ៊ានអើពើ ទុកអោយប្រជាជនលីប៊ីសម្រេចជោគវាសនារបស់ខ្លួនដោយខ្លួនឯងទៅវិញ។
នេះឬជាការទទួលខុសត្រូវ ជាការសន្យាជួយទំនុកបម្រុងជួយប្រជាជនលីប៊ីអោយដល់ត្រើយរបស់លោកខាងលិចឬយ៉ាងណា?
ការផ្តួលរំលំរបបដឹកនាំក្រុងទ្រីប៉ូលីដោយរដ្ឋាភិបាលលោកខាងលិច បារាំង អង់គ្លេស អាមេរិក ក្រោមស្លាកបក្សសម្ព័ន្ធយោធាណាតូ ត្រូវបានអ្នកវិភាគមួយចំនួនចាត់ទុកថាជាកំហុសឆ្គងធំមួយ។ ក្រោយទម្លាក់មេដឹកនាំម្នាក់ចេញពីតំណែង លោកខាងលិចទាំងនោះគ្មានលទ្ធភាពគាំទ្រ ឬបង្កើតមេដឹកនាំម្នាក់ផ្សេងទៀតដែលខ្លាំងអាចគ្រប់គ្រងលីប៊ី បានដូចហ្កាដាហ្វី នោះឡើយ ដែលវាជាមូលហេតុមួយដែលធ្វើអោយរបបគ្រប់គ្រងថ្មីដើរទៅមុខមិនរួច។
ម្យ៉ាងវិញទៀតរបាយការណ៍សិទ្ធិមនុស្សមួយចំនួន បានបង្ហាញបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ថា លោកខាងលិច ត្រចៀកស ជឿក្រុមឧទ្ទាមដែលពេលខ្លះពួកគេបង្កាច់បង្ខូចកងទ័ពរដ្ឋាភិបាលលីប៊ីថារំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញប្រជាជនខ្លួនឯងជាដើម។
នៅក្នុងអត្ថបទរបស់អង្គការសិទ្ធិមនុស្សដែលឃ្លាំងស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅលីប៊ី ចុះផ្សាយក្នុងសារព័ត៌មាន Independence បានបញ្ជាក់ថា គ្មានភស្តុតាងរឹងមាំណាមួយបញ្ជាក់ពីទង្វើព្រៃផ្សៃនិងអមនុស្សធម៌របស់របបដឹកនាំហ្កាដាហ្វី រួមទាំងករណីរំលោភសេពសន្ថវៈដែលបង្កឡើងដោយកងទ័ពហ្កាដាហ្វី ដូចការចោទប្រកាន់របស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយលោកខាងលិចនិងរបបដឹកនាំលោកខាងលិចឡើយ។ អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិបានអោយដឹងថា ព័ត៌មានដែលទម្លាយចេញស្តីពីបទឧក្រិដ្ឋប្រឆាំងមនុស្សជាតិបង្កដោយរបបដឹកនាំក្រុងទ្រីប៉ូលី ផ្តល់អោយដោយមេដឹកនាំក្រុមឧទ្ទាម ដូចជាទម្លាក់កំហុសលើរដ្ឋាភិបាលដូច្នេះដែរ។
ដោយឡែក ក្រោយអន្តរាគមន៍លោកខាងលិចផ្តួលរំលំរបបដឹកនាំរបស់បុរសខ្លាំងហ្កាដាហ្វី លីប៊ីដែលជាធ្លាប់រដ្ឋសម្បូរហូរហៀរដោយប្រេង ធនធានធម្មជាតិ មានការអភិវឌ្ឍន៍ ប្រជាជនរស់សុខស្រួល ត្រលប់ទៅជាដែនដីជម្លោះប្រដាប់អាវុធដណ្តើមអំណាច និងផលប្រយោជន៍ រវាងទាហានឧទ្ទាម និងរដ្ឋាភិបាល ហើយបច្ចុប្បន្នលីប៊ីក្លាយជាឋានសួគ៌សម្រាប់ក្រុមភេរវជនផង។
ទោះមានការជួយជ្រោមជ្រែង ត្រួសត្រាយផ្លូវដោយបង្កើតរដ្ឋាភិបាល និងស្ថាប័នដឹកនាំថ្មីសម្រាប់គ្រប់គ្រងប្រទេសក្រោយរបបចាស់រលំក៏ដោយ ក៏ស្ថាប័នទាំងនោះមិនមានភាពរឹងមាំ ស្ថិតស្ថេរយូរអង្វែងដែរ។ ប្រជាជនភាគតិចច្រើនក្រុម ធ្លាប់ស្ថិតក្រោមអំណាចប្រមូលផ្តុំរឹងមាំរបស់លោក ហ្កាដាហ្វី បានបែកខ្ញែកគ្នា ប្រយុទ្ធគ្នា ប្រកាសបង្កើតតំបន់គ្រប់គ្រងរៀងខ្លួន ហើយក្រុមឧទ្ទាមដែលគាំទ្រដោយលោកខាងលិចនៅបន្តស្វែងរកអំណាចដើម្បីគ្រប់គ្រងប្រទេស។ ស្របពេលដែលស្ថានការណ៍ចលាចល ការប្រយុទ្ធគ្នាកើតមានពេញប្រទេស ហើយគ្មានឡើយច្បាប់ទម្លាប់ត្រឹមត្រូវ លីប៊ីបានក្លាយជាជម្រកក្រុមភេរវជនដ៏មានសុវត្ថិភាពបំផុត។
យ៉ាងណាក៏ដោយ រឿងរ៉ាវហួសយូរណាស់ដែរហើយ ជជែកដេញដោលក៏មិនបានលទ្ធផលអ្វីមកវិញដែរ កំហុសនៅតែជាកំហុង មិនអាចលុបលាងជ្រះឡើយ ប៉ុន្តែលោកខាងលិចដែលបានសាងកំហុសម្តងជាពីរដងនៅមជ្ឈិមបូព៌ា ទាំងនៅអាហ្វហ្កានីស្ថាន អ៊ីរ៉ាក់ និងលីប៊ី មិនគួរណាបោះបង់ប្រជាជនលីប៊ីចោលដូច្នេះឡើយ។
មហាអំណាចអង់គ្លេស បារាំង និងអាមេរិកដែលរំដោះលីប៊ីចេញពីកណ្តាប់ដៃរបបផ្តាច់ការ មិនគួរអោបដៃមើលលីប៊ីធ្លាក់ជ្រៅក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិល ឬក្លាយជាតំបន់កាន់កាប់របស់ក្រុមភេរវជនរដ្ឋឥស្លាមឡើយ ដ្បិតពលរដ្ឋលីប៊ីពិតជាឆ្អែតឆ្អន់នឹងសង្គ្រាម ការបង្ហូរឈាមគ្នា ភាពភ័យខ្លាច ការរំលោភបំពានសិទ្ធិសេរីភាពនេះហើយ៕
ពិតណាស់ មេដឹកនាំទាំងពីរនាក់ដើរតូនាទីសំខាន់ក្នុងការបញ្ចប់របបដឹកនាំដែលលោកខាងលិចលាបពណ៌ថាផ្តាច់ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញប្រជាពលរដ្ឋខ្លួន ហើយអ្វីដែលលោកទាំងពីរប្រាប់ទៅកាន់ប្រជាពលរដ្ឋលីប៊ីនៅពេលនោះគឺ បង្ហាញការសាទររបស់រដ្ឋាភិបាលបារាំងនិងអង់គ្លេសចំពោះការជ្រើសរើសបដិវត្តន៍បញ្ចប់របបផ្តាច់ការ មកយកសេរីភាព និងប្រជាធិបតេយ្យ។
ពាក្យមួយឃ្លារបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីអង់គ្លេសដែលប្រជាជនលីប៊ីចាំមិនភ្លេច និងផ្តល់ក្តីសង្ឃឹមថាមេដឹកនាំលោកខាងលិចមកស្រោចស្រង់ប្រទេសជាតិខ្លួននោះគឺ « មិត្តរបស់អ្នកនៅបារាំងនិងអង់គ្លេសនឹងឈរជើងនៅជាមួយអ្នកទាំងអស់គ្នាដើម្បីកសាងប្រជាធិបតេយ្យ»។ សម្រាប់ខ្ញុំពាក្យមួយឃ្លានេះផ្តល់ភាពកក់ក្តៅខ្លាំងមែន ផ្តល់ក្តីសង្ឃឹមសម្បើមណាស់ សម្រាប់ប្រជាជនលីប៊ីដែលទោរទន់ចង់បានសេរីភាព ប្រជាធិបតេយ្យ និងសន្តិភាព។
ប៉ុន្តែផ្ទុយស្រឡះជាងបីឆ្នាំហើយ ប្រជាជនលីប៊ីមិនទាន់ស្គាល់អ្វីហៅថាប្រជាធិបតេយ្យបែបបស្ចិមលោក សេរីភាព ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស សុខសន្តិភាព ដែលសាបព្រោះដោយប្រទេសលោកខាងលិចឡើយ ប្រជាជនលីប៊ីទើបដឹងថា ពួកគេត្រូវលោកខាងលិចទាំងនោះបោះបង់ចោល ទុកអោយពួកគេស្វែងរកសន្តិភាពដោយខ្លួនឯង។
មេដឹកនាំលោកខាងលិចដែលចាត់តាំងខ្លួនឯងជាអ្នករំដោះប្រជាជនលីប៊ីនោះ បច្ចប្បន្នបែរជាស្ងៀមស្ងាត់ មិនហ៊ានអើពើ ទុកអោយប្រជាជនលីប៊ីសម្រេចជោគវាសនារបស់ខ្លួនដោយខ្លួនឯងទៅវិញ។
នេះឬជាការទទួលខុសត្រូវ ជាការសន្យាជួយទំនុកបម្រុងជួយប្រជាជនលីប៊ីអោយដល់ត្រើយរបស់លោកខាងលិចឬយ៉ាងណា?
ការផ្តួលរំលំរបបដឹកនាំក្រុងទ្រីប៉ូលីដោយរដ្ឋាភិបាលលោកខាងលិច បារាំង អង់គ្លេស អាមេរិក ក្រោមស្លាកបក្សសម្ព័ន្ធយោធាណាតូ ត្រូវបានអ្នកវិភាគមួយចំនួនចាត់ទុកថាជាកំហុសឆ្គងធំមួយ។ ក្រោយទម្លាក់មេដឹកនាំម្នាក់ចេញពីតំណែង លោកខាងលិចទាំងនោះគ្មានលទ្ធភាពគាំទ្រ ឬបង្កើតមេដឹកនាំម្នាក់ផ្សេងទៀតដែលខ្លាំងអាចគ្រប់គ្រងលីប៊ី បានដូចហ្កាដាហ្វី នោះឡើយ ដែលវាជាមូលហេតុមួយដែលធ្វើអោយរបបគ្រប់គ្រងថ្មីដើរទៅមុខមិនរួច។
ម្យ៉ាងវិញទៀតរបាយការណ៍សិទ្ធិមនុស្សមួយចំនួន បានបង្ហាញបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ថា លោកខាងលិច ត្រចៀកស ជឿក្រុមឧទ្ទាមដែលពេលខ្លះពួកគេបង្កាច់បង្ខូចកងទ័ពរដ្ឋាភិបាលលីប៊ីថារំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញប្រជាជនខ្លួនឯងជាដើម។
នៅក្នុងអត្ថបទរបស់អង្គការសិទ្ធិមនុស្សដែលឃ្លាំងស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅលីប៊ី ចុះផ្សាយក្នុងសារព័ត៌មាន Independence បានបញ្ជាក់ថា គ្មានភស្តុតាងរឹងមាំណាមួយបញ្ជាក់ពីទង្វើព្រៃផ្សៃនិងអមនុស្សធម៌របស់របបដឹកនាំហ្កាដាហ្វី រួមទាំងករណីរំលោភសេពសន្ថវៈដែលបង្កឡើងដោយកងទ័ពហ្កាដាហ្វី ដូចការចោទប្រកាន់របស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយលោកខាងលិចនិងរបបដឹកនាំលោកខាងលិចឡើយ។ អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិបានអោយដឹងថា ព័ត៌មានដែលទម្លាយចេញស្តីពីបទឧក្រិដ្ឋប្រឆាំងមនុស្សជាតិបង្កដោយរបបដឹកនាំក្រុងទ្រីប៉ូលី ផ្តល់អោយដោយមេដឹកនាំក្រុមឧទ្ទាម ដូចជាទម្លាក់កំហុសលើរដ្ឋាភិបាលដូច្នេះដែរ។
ដោយឡែក ក្រោយអន្តរាគមន៍លោកខាងលិចផ្តួលរំលំរបបដឹកនាំរបស់បុរសខ្លាំងហ្កាដាហ្វី លីប៊ីដែលជាធ្លាប់រដ្ឋសម្បូរហូរហៀរដោយប្រេង ធនធានធម្មជាតិ មានការអភិវឌ្ឍន៍ ប្រជាជនរស់សុខស្រួល ត្រលប់ទៅជាដែនដីជម្លោះប្រដាប់អាវុធដណ្តើមអំណាច និងផលប្រយោជន៍ រវាងទាហានឧទ្ទាម និងរដ្ឋាភិបាល ហើយបច្ចុប្បន្នលីប៊ីក្លាយជាឋានសួគ៌សម្រាប់ក្រុមភេរវជនផង។
ទោះមានការជួយជ្រោមជ្រែង ត្រួសត្រាយផ្លូវដោយបង្កើតរដ្ឋាភិបាល និងស្ថាប័នដឹកនាំថ្មីសម្រាប់គ្រប់គ្រងប្រទេសក្រោយរបបចាស់រលំក៏ដោយ ក៏ស្ថាប័នទាំងនោះមិនមានភាពរឹងមាំ ស្ថិតស្ថេរយូរអង្វែងដែរ។ ប្រជាជនភាគតិចច្រើនក្រុម ធ្លាប់ស្ថិតក្រោមអំណាចប្រមូលផ្តុំរឹងមាំរបស់លោក ហ្កាដាហ្វី បានបែកខ្ញែកគ្នា ប្រយុទ្ធគ្នា ប្រកាសបង្កើតតំបន់គ្រប់គ្រងរៀងខ្លួន ហើយក្រុមឧទ្ទាមដែលគាំទ្រដោយលោកខាងលិចនៅបន្តស្វែងរកអំណាចដើម្បីគ្រប់គ្រងប្រទេស។ ស្របពេលដែលស្ថានការណ៍ចលាចល ការប្រយុទ្ធគ្នាកើតមានពេញប្រទេស ហើយគ្មានឡើយច្បាប់ទម្លាប់ត្រឹមត្រូវ លីប៊ីបានក្លាយជាជម្រកក្រុមភេរវជនដ៏មានសុវត្ថិភាពបំផុត។
យ៉ាងណាក៏ដោយ រឿងរ៉ាវហួសយូរណាស់ដែរហើយ ជជែកដេញដោលក៏មិនបានលទ្ធផលអ្វីមកវិញដែរ កំហុសនៅតែជាកំហុង មិនអាចលុបលាងជ្រះឡើយ ប៉ុន្តែលោកខាងលិចដែលបានសាងកំហុសម្តងជាពីរដងនៅមជ្ឈិមបូព៌ា ទាំងនៅអាហ្វហ្កានីស្ថាន អ៊ីរ៉ាក់ និងលីប៊ី មិនគួរណាបោះបង់ប្រជាជនលីប៊ីចោលដូច្នេះឡើយ។
មហាអំណាចអង់គ្លេស បារាំង និងអាមេរិកដែលរំដោះលីប៊ីចេញពីកណ្តាប់ដៃរបបផ្តាច់ការ មិនគួរអោបដៃមើលលីប៊ីធ្លាក់ជ្រៅក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិល ឬក្លាយជាតំបន់កាន់កាប់របស់ក្រុមភេរវជនរដ្ឋឥស្លាមឡើយ ដ្បិតពលរដ្ឋលីប៊ីពិតជាឆ្អែតឆ្អន់នឹងសង្គ្រាម ការបង្ហូរឈាមគ្នា ភាពភ័យខ្លាច ការរំលោភបំពានសិទ្ធិសេរីភាពនេះហើយ៕
© រក្សាសិទ្ធិដោយ thmeythmey.com
