ជាតិ
សង្គមជាតិ
លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី អនុប្រធាននាយកដ្ឋានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវ និងតម្កល់ឯកសារអង្គរ នៃអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា
×![]()
លោក Tran Ky Phoung អ្នកប្រវត្តិសាស្រ្ត និងសិល្បៈចាម មកពីវៀតណាម
×![]()
សៀមរាប៖ នៅចន្លោះសតវត្សទី១៥ ដល់ដើមសតវត្សទី១៩ គឺជាអំឡុងពេលនៃចម្បាំងរវាងនគរចម្ប៉ា និងដាយវៀត ដែលគេស្គាល់ថាជាប្រទេសវៀតណាមចប្ចុប្បន្ន។ វាគឺជាសង្ក្រាមពង្រីកទឹកដី ក្រោយពេលដាយវៀត បានឯករាជ្យពីចិន និងរួចផុតពីការគ្រប់គ្រងរបស់រាជវង្សសុង។
អ្នកជំនាញខាងប្រវត្តិសាស្ត្រ និងសិល្បៈចាម លោក Tran Ky Phoung ការបាត់បង់ទឹកដីរបស់ចម្ប៉ា ដោយសារសង្រ្គាមពង្រីកទឹកដីរបស់ដាយវៀត ឫវៀតណាម។ បើតាមអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រវៀតណាម មានឈាមជ័រជាជនជាតិចាម លោក Tran Ky Phoung ពន្យល់ថា ដាយវៀត បានកកើតទឹកដីនៅសតវត្សទី២ នៃគ.ស ប៉ុន្តែក្រោយមកស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ចិនរយៈពេល ១០០០ឆ្នាំជាប់គ្នា។ នៅឆ្នាំ៩៦៨ ដាយវៀតក៏ទទួលបានឯករាជ្យពីចិន តែត្រូវរាជវង្សសុង វាយឲ្យបែកជាបន្តបន្ទាប់។
ក្រោយស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រាជវង្សសុងមួយរយៈ នៅសតវត្សទី១១ ទើបដាយវៀតអាចមានលទ្ធភាពងើបឡើងវិញ និងបានវាយបកទៅប្រទេសចម្ប៉ា ដែលរួមដៃគ្នានិងរាជវង្សសុង កំចាត់ខ្លួនកាលពីកន្លងមក។ នគរចម្ប៉ាចាប់ផ្តើមចុះខ្សោយ ក្រោយពេលដាយវៀត វាយបាន៣ទៅ៤ដង ពីជើងទៅត្បូង ហើយចម្ប៉ា បានបាត់បង់ទឹកដីទាំងស្រុងនៅដើមសតវត្សទី១៩ ។ អំឡុងពេលនោះ នគរចម្ប៉ា ក៏មានការបែងបាត់ផ្ទៃក្នុងផងដែរ ហើយប្រជាជនបានរត់ភៀសខ្លួនទៅតាមប្រទេសផ្សេងៗរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ នេះជាការអត្ថាធិប្បាយខ្លីពីប្រវត្តិសាស្ត្រចម្ប៉ា របស់អ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រ និងសិល្បៈចាម លោក Tran Ky Phoung។
វាគឺជាបទបង្ហាញដ៏កម្រស្តីពីប្រវត្តិសាស្ត្រចម្ប៉ា ទំនាក់ទំនងគ្នារវាងចម្ប៉ា និងខ្មែរ ទាំងផ្នែកសិល្បៈ និងវប្បធម៌ ដែលបានទាញចំណាប់អារម្មណ៍អ្នកស្រាវជ្រាវមកពីទីឆ្ងាយៗ ។ បទបង្ហាញស្តីពីប្រវត្តិសាស្ត្រចាម និងទំនាក់ទំនងនឹងចក្រភពខ្មែរសម័យពីដើម ត្រូវបានបង្ហាញដោយអ្នកជំនាញពីររូប គឺលោកសាស្ត្រាចារ្យ Tran Ky Phoung មកពីវៀតណាម និងលោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី ប្រធានក្រុមស្រាវជ្រាវផ្លូវបុរាណសម័យអង្គរនៃអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា។
ក្នុងបទបង្ហាញដែលរៀបចំធ្វើនៅមជ្ឈមណ្ឌលបណ្តុះបណ្តាលអង្គរនៃអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា នៅព្រឹកថ្ងៃទី៣០ កក្កដា ឆ្នាំ២០១៥ អ្នកជំនាញក៏បានបង្ហាញពីភស្តុតាងនានា ស្តីពីទំនាក់ទំនងផ្នែកសិល្បៈ និងវប្បធម៌ខ្មែរ-ចាម នៅតាមចម្លាក់ប្រាសាទមួយចំនួនផងដែរ។ សំណង់ប្រាសាទនៃនគរចម្ប៉ាភាគច្រើន គឺចម្លងរចនាបថពីខ្មែរ ហើយរចនាបថខ្មែរមួយផ្នែកក៏បានចម្លងពីប្រាសាទរបស់នគរចម្ប៉ាវិញដែរ។ យ៉ាងណាមិញ សំណង់នៅនគរចម្ប៉ាភាគច្រើនគឺសង់ឡើងពីដីឥដ្ឋ ដែលខុសពីសំណង់ប្រាសាទរបស់ខ្មែរ ដែលស្ទើរតែទាំងអស់ សាងសង់ពីថ្ម។
ទាក់ទងនឹងសាសនាវិញ បើតាមការស្រាវជ្រាវរបស់អ្នកជំនាញខាងលើ ចាមគោរពប្រតិបត្តិសាសនាព្រហ្មញ្ញ។ សាសនាឥស្លាមចាប់ផ្តើមចូលប្រទេសចម្ប៉ានៅសតវត្សទី៨ ក្រោយប្រទេសនេះមានជំនួញផ្លូវទឹកជាមួយប្រទេសអារ៉ាប់។ ប្រជាជនភាគច្រើនគឺជាអ្នកជំនួញ ព្រោះថាប្រទេសចម្ប៉ា មានផ្ទៃដីលាតសន្ធឹងតាមបណ្តោយទន្លេ ដែលសព្វថ្ងៃស្ថិតនៅវៀតណាមកណ្តាល។ លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី ពន្យល់ពីការជ្រៀតចូលនៃសាសនឥស្លាមទៅក្នុងនគរចម្ប៉ា យ៉ាងដូច្នេះ៖« វាមានការផ្លាស់ប្តូរ ចាប់ពីសតវត្សទី៨ ដែលចាមមានជំនួញនឹងពួកអារ៉ាប់ ដែលពួកគេគោរពសាសនាឥស្លាម។ មួយចំនួនធំនៃអ្នកជំនួញចាម បានដូរទៅគោរពសាសនាឥស្លាមវិញ តែក្នុងនោះគេកត់សម្គាល់ឃើញថា ខ្សែរាជវង្សចាម នៅតែប្រកាន់ខ្ជាប់គោរពសាសនាព្រហ្មញ្ញដដែល»។
អ្នកស្រាវជ្រាវវប្បធម៌ចាម លោក ឡឹប កើ ដែលបានធ្វើដំណើរពីភ្នំពេញ មកចូលរួមស្តាប់បទបង្ហាញនៅទីក្រុងសៀមរាប បានបង្ហាញអារម្មណ៍សប្បាយរីករាយ នៅពេលដែលអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រ លើកពីប្រវត្តិនគរចម្ប៉ាមកធ្វើបទបង្ហាញ។ លោក ឡឹប កើ បន្ថែមថា វាគឺជាឳកាសមួយសម្រាប់អ្នកស្រាវជ្រាវដូចជាលោក និងជនជាតិចាមដទៃទៀត សិក្សាស្វែងយល់ពីប្រវត្តិនៃទឹកដី ក៏ដូចជាសិល្បៈ វប្បធម៌របស់ប្រទេសខ្លួន។
តាមការបញ្ជាក់របស់លោក Tran Ky Phoung សព្វថ្ងៃមានជនជាតិចាមប្រមាណ ១២ម៉ឺននាក់ប៉ុណ្ណោះ ដែលកំពុងរស់នៅលើទឹកដីអតីតនគរចម្ប៉ា និងស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់វៀតណាម។ ភាសា និងប្រពៃណីទំនៀមទំលាប់ចាម ស្ទើរតែបាត់បង់ទៅហើយ។ លោក Tran Ky Phoung បន្ថែមថា៖« ប្រពៃណីទំនៀមទំលាប់មិនដូចដើមទេ។ តួយ៉ាងខ្ញុំជាអ្នករស់នៅវៀតណាមកណ្តាល និងមានឈាមជ័រជនជាតិចាម ភាសាគឺបានដូរទៅជាភាសាវៀតណាម តែនៅបញ្ចេញសូរសំឡេងចាម។ មានអ្នកខ្លះនៅតែអាចរក្សាភាសានិយាយបាននៅឡើយ តែមានចំនួនតិចតួចបំផុត»។
គួរបញ្ជាក់ថា បទបង្ហាញស្តីពីប្រវតិ្តសាស្ត្រចាម និងទំនាក់ទំនងរវាងសិល្បៈ វប្បធម៌ ខ្មែរ-ចាម ដែលរៀបចំឡើងដោយអាជ្ញាធរជាតិអប្សរានេះ គឺជាលើកដំបូង។ ត្បិតមានរយៈពេលខ្លី ប៉ុន្តែវាបានទាញចំណាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងដល់អ្នកចូលរួម ដែលមានអ្នកស្រាវជ្រាវ និងមគ្គុទ្ទេសក៍ទេសចរណ៍ជាដើម។ បើតាមលោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី អាជ្ញាធរជាតិអប្សរានឹងរៀបចំបទបង្ហាញដូចគ្នានេះ រយៈពេលពេញមួយថ្ងៃ ដោយលម្អិត និងមានអ្នកស្រាវជ្រាវច្រើនរូបចូលរួម។ បទបង្ហាញវែងនោះ គ្រោងធ្វើឡើងនៅអំឡុងខែតុលាខាងមុខនេះ៕
អ្នកជំនាញខាងប្រវត្តិសាស្ត្រ និងសិល្បៈចាម លោក Tran Ky Phoung ការបាត់បង់ទឹកដីរបស់ចម្ប៉ា ដោយសារសង្រ្គាមពង្រីកទឹកដីរបស់ដាយវៀត ឫវៀតណាម។ បើតាមអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រវៀតណាម មានឈាមជ័រជាជនជាតិចាម លោក Tran Ky Phoung ពន្យល់ថា ដាយវៀត បានកកើតទឹកដីនៅសតវត្សទី២ នៃគ.ស ប៉ុន្តែក្រោយមកស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ចិនរយៈពេល ១០០០ឆ្នាំជាប់គ្នា។ នៅឆ្នាំ៩៦៨ ដាយវៀតក៏ទទួលបានឯករាជ្យពីចិន តែត្រូវរាជវង្សសុង វាយឲ្យបែកជាបន្តបន្ទាប់។
ក្រោយស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រាជវង្សសុងមួយរយៈ នៅសតវត្សទី១១ ទើបដាយវៀតអាចមានលទ្ធភាពងើបឡើងវិញ និងបានវាយបកទៅប្រទេសចម្ប៉ា ដែលរួមដៃគ្នានិងរាជវង្សសុង កំចាត់ខ្លួនកាលពីកន្លងមក។ នគរចម្ប៉ាចាប់ផ្តើមចុះខ្សោយ ក្រោយពេលដាយវៀត វាយបាន៣ទៅ៤ដង ពីជើងទៅត្បូង ហើយចម្ប៉ា បានបាត់បង់ទឹកដីទាំងស្រុងនៅដើមសតវត្សទី១៩ ។ អំឡុងពេលនោះ នគរចម្ប៉ា ក៏មានការបែងបាត់ផ្ទៃក្នុងផងដែរ ហើយប្រជាជនបានរត់ភៀសខ្លួនទៅតាមប្រទេសផ្សេងៗរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ នេះជាការអត្ថាធិប្បាយខ្លីពីប្រវត្តិសាស្ត្រចម្ប៉ា របស់អ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រ និងសិល្បៈចាម លោក Tran Ky Phoung។
វាគឺជាបទបង្ហាញដ៏កម្រស្តីពីប្រវត្តិសាស្ត្រចម្ប៉ា ទំនាក់ទំនងគ្នារវាងចម្ប៉ា និងខ្មែរ ទាំងផ្នែកសិល្បៈ និងវប្បធម៌ ដែលបានទាញចំណាប់អារម្មណ៍អ្នកស្រាវជ្រាវមកពីទីឆ្ងាយៗ ។ បទបង្ហាញស្តីពីប្រវត្តិសាស្ត្រចាម និងទំនាក់ទំនងនឹងចក្រភពខ្មែរសម័យពីដើម ត្រូវបានបង្ហាញដោយអ្នកជំនាញពីររូប គឺលោកសាស្ត្រាចារ្យ Tran Ky Phoung មកពីវៀតណាម និងលោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី ប្រធានក្រុមស្រាវជ្រាវផ្លូវបុរាណសម័យអង្គរនៃអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា។
ក្នុងបទបង្ហាញដែលរៀបចំធ្វើនៅមជ្ឈមណ្ឌលបណ្តុះបណ្តាលអង្គរនៃអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា នៅព្រឹកថ្ងៃទី៣០ កក្កដា ឆ្នាំ២០១៥ អ្នកជំនាញក៏បានបង្ហាញពីភស្តុតាងនានា ស្តីពីទំនាក់ទំនងផ្នែកសិល្បៈ និងវប្បធម៌ខ្មែរ-ចាម នៅតាមចម្លាក់ប្រាសាទមួយចំនួនផងដែរ។ សំណង់ប្រាសាទនៃនគរចម្ប៉ាភាគច្រើន គឺចម្លងរចនាបថពីខ្មែរ ហើយរចនាបថខ្មែរមួយផ្នែកក៏បានចម្លងពីប្រាសាទរបស់នគរចម្ប៉ាវិញដែរ។ យ៉ាងណាមិញ សំណង់នៅនគរចម្ប៉ាភាគច្រើនគឺសង់ឡើងពីដីឥដ្ឋ ដែលខុសពីសំណង់ប្រាសាទរបស់ខ្មែរ ដែលស្ទើរតែទាំងអស់ សាងសង់ពីថ្ម។
ទាក់ទងនឹងសាសនាវិញ បើតាមការស្រាវជ្រាវរបស់អ្នកជំនាញខាងលើ ចាមគោរពប្រតិបត្តិសាសនាព្រហ្មញ្ញ។ សាសនាឥស្លាមចាប់ផ្តើមចូលប្រទេសចម្ប៉ានៅសតវត្សទី៨ ក្រោយប្រទេសនេះមានជំនួញផ្លូវទឹកជាមួយប្រទេសអារ៉ាប់។ ប្រជាជនភាគច្រើនគឺជាអ្នកជំនួញ ព្រោះថាប្រទេសចម្ប៉ា មានផ្ទៃដីលាតសន្ធឹងតាមបណ្តោយទន្លេ ដែលសព្វថ្ងៃស្ថិតនៅវៀតណាមកណ្តាល។ លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី ពន្យល់ពីការជ្រៀតចូលនៃសាសនឥស្លាមទៅក្នុងនគរចម្ប៉ា យ៉ាងដូច្នេះ៖« វាមានការផ្លាស់ប្តូរ ចាប់ពីសតវត្សទី៨ ដែលចាមមានជំនួញនឹងពួកអារ៉ាប់ ដែលពួកគេគោរពសាសនាឥស្លាម។ មួយចំនួនធំនៃអ្នកជំនួញចាម បានដូរទៅគោរពសាសនាឥស្លាមវិញ តែក្នុងនោះគេកត់សម្គាល់ឃើញថា ខ្សែរាជវង្សចាម នៅតែប្រកាន់ខ្ជាប់គោរពសាសនាព្រហ្មញ្ញដដែល»។
អ្នកស្រាវជ្រាវវប្បធម៌ចាម លោក ឡឹប កើ ដែលបានធ្វើដំណើរពីភ្នំពេញ មកចូលរួមស្តាប់បទបង្ហាញនៅទីក្រុងសៀមរាប បានបង្ហាញអារម្មណ៍សប្បាយរីករាយ នៅពេលដែលអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រ លើកពីប្រវត្តិនគរចម្ប៉ាមកធ្វើបទបង្ហាញ។ លោក ឡឹប កើ បន្ថែមថា វាគឺជាឳកាសមួយសម្រាប់អ្នកស្រាវជ្រាវដូចជាលោក និងជនជាតិចាមដទៃទៀត សិក្សាស្វែងយល់ពីប្រវត្តិនៃទឹកដី ក៏ដូចជាសិល្បៈ វប្បធម៌របស់ប្រទេសខ្លួន។
តាមការបញ្ជាក់របស់លោក Tran Ky Phoung សព្វថ្ងៃមានជនជាតិចាមប្រមាណ ១២ម៉ឺននាក់ប៉ុណ្ណោះ ដែលកំពុងរស់នៅលើទឹកដីអតីតនគរចម្ប៉ា និងស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់វៀតណាម។ ភាសា និងប្រពៃណីទំនៀមទំលាប់ចាម ស្ទើរតែបាត់បង់ទៅហើយ។ លោក Tran Ky Phoung បន្ថែមថា៖« ប្រពៃណីទំនៀមទំលាប់មិនដូចដើមទេ។ តួយ៉ាងខ្ញុំជាអ្នករស់នៅវៀតណាមកណ្តាល និងមានឈាមជ័រជនជាតិចាម ភាសាគឺបានដូរទៅជាភាសាវៀតណាម តែនៅបញ្ចេញសូរសំឡេងចាម។ មានអ្នកខ្លះនៅតែអាចរក្សាភាសានិយាយបាននៅឡើយ តែមានចំនួនតិចតួចបំផុត»។
គួរបញ្ជាក់ថា បទបង្ហាញស្តីពីប្រវតិ្តសាស្ត្រចាម និងទំនាក់ទំនងរវាងសិល្បៈ វប្បធម៌ ខ្មែរ-ចាម ដែលរៀបចំឡើងដោយអាជ្ញាធរជាតិអប្សរានេះ គឺជាលើកដំបូង។ ត្បិតមានរយៈពេលខ្លី ប៉ុន្តែវាបានទាញចំណាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងដល់អ្នកចូលរួម ដែលមានអ្នកស្រាវជ្រាវ និងមគ្គុទ្ទេសក៍ទេសចរណ៍ជាដើម។ បើតាមលោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី អាជ្ញាធរជាតិអប្សរានឹងរៀបចំបទបង្ហាញដូចគ្នានេះ រយៈពេលពេញមួយថ្ងៃ ដោយលម្អិត និងមានអ្នកស្រាវជ្រាវច្រើនរូបចូលរួម។ បទបង្ហាញវែងនោះ គ្រោងធ្វើឡើងនៅអំឡុងខែតុលាខាងមុខនេះ៕
© រក្សាសិទ្ធិដោយ thmeythmey.com
