សៀមរាប៖ កន្លងមកថ្មីៗ អ្នកស្រាវជ្រាវខ្មែរមួយចំនួនបានធ្វើសេចក្ដីសន្និដ្ឋានថា ពាក្យ «សុវណ្ណភូមិ» ជាអតីតឈ្មោះទឹកដីខ្មែរនៅសម័យមុនអង្គរ ដែលគ្រប់គ្រងក្នុងរាជ្យព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១ នាស.វទី៧ តាមភស្តុតាងសិលាចារឹករកឃើញថ្មីនៅខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ក៏មានអ្នកស្រាវជ្រាវមួយចំនួនទៀត នៅមានការស្ទាក់ស្ទើរចំពោះការសន្និដ្ឋានខាងលើ ហើយចូលរួមការពិចារណា ដោយសពឹងផ្អែកលើតឹកតាងបុរាណវិទ្យានិងប្រវត្តិសាស្ត្រ ដោយសង្ស័យថាពាក្យសុវណ្ណភូមិ មិនមែនជាពាក្យសម្គាល់ស្ថាននាម តែអាចជាពាក្យគុណតម្លៃ លើកសរសើរចំពោះទីកន្លែង ឬដែនដីមួយ។ មនុស្សទូទៅតែងឮគេថាពាក្យសុវណ្ណភូមិនេះ មានប្រើយ៉ាងទូលំទូលាយនៅប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោក ដែលប្រទេសនីមួយៗ បានភ្ជាប់ខ្លួនទៅនឹងឈ្មោះមួយនេះ ដ្បិតចង់លើកកេរ្តិ៍ឈ្មោះប្រទេសរបស់ខ្លួនជានគរដើមល្បីល្បាញមួយ។
នៅអាជ្ញាធរជាតិអប្សរានៅថ្ងៃទី២២ កុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៩ បានរៀបចំបឋកថាមួយដើម្បីចូលរួមពិចារណានិងពិភាក្សាអំពីរឿងទាក់ទងនឹងពាក្យ សុវណ្ណភូមិ ដែលលេចឡើងនៅគ្រប់កន្លែងនៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍ តួយ៉ាងករណីនៅស្រុកថៃ អំពីទស្សនៈអ្នកស្រាវជ្រាវជាតិនិងអន្តរជាតិនានា និងករណីសិលាចារឹកនៅរកឃើញថ្មីវត្តគិរីស្តេចគង់ ស្រុកបរសេដ្ឋ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី អ្នកស្រាវជ្រាវរបស់អាជ្ញាធរអប្សរា និងអនុប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលអន្ដរជាតិ ស្រាវជ្រាវ និងតម្កល់ឯកសារអង្គរ បានធ្វើបទបង្ហាញយ៉ាងទូលំទូលាយពីប្រវត្តិដើមនៃការប្រើពាក្យ «សុវណ្ណភូមិ»ដោយយកភស្តុតាងវិទ្យាសាស្ត្រមួយចំនួនមកបង្ហាញ។ ឧទាហរណ៍ ពាក្យសុវណ្ណភូមិ បានលេចរូបរាងនៅប្រទេសឥណ្ឌា នៅលើសិលាចារឹកបែកបាក់ហើយរលុបស្ទើរទាំងស្រុង ប្រហែលចារក្នុងរាជ្យព្រះចៅអធិរាជអសោក នាស.វទី៣ មុនគ.ស ដែលមិនមែនជាសិលាចារឹកព្រះរាជបញ្ញត្តិ សរសេរលើសរសរថ្មនោះទេ (Delhi Pillar)។ លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានបញ្ជាក់ថា នៅឆ្នាំ១៨៣៧ លោក James Prinsep អ្នកប្រាជ្ញជាតិអង់គ្លេស បានបកប្រែសិលាចារឹកនេះ មកជាភាសាអង់គ្លេស។ ក្រោយពីការបកប្រែនេះមក មនុស្សនៅស្រុកអាស៊ីអាគ្នេយ៍បានរំភើបរីករាយដោយបានជ្រាបដំណឹងអំពីកំណើតព្រះពុទ្ធសាសនា ហើយបន្តិចម្តងៗចាប់ផ្តើមសរសេរទ្បើងអំពីប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្លួនជាហូរហែមក។
កញ្ញា ឆោម គន្ធា អ្នកស្រាវជ្រាវសិលាចារឹក បានពន្យល់ថា ពាក្យ សុវណ្ណភូមិ ជាភាសាសំស្ក្រឹត ផ្សំរវាងពាក្យ «សុវណ៌្ណ» អានថា សុវ៉ាន់រៈណឹ (មាស) និង «ភូមិ» (ដែនដី)។ តាមបទបង្ហាញរបស់អ្នកជំនាញសិលាចារឹករូបនេះ ក្នុងអត្ថបទចារឹកខ្មែរ មានប្រើពាក្យ សុវណ្ណ ប្រមាណជាង ៤០ (ស.វទី៧ ដល់ទី១៤) ដែលមានន័យថា មាសផង ជាឈ្មោះមនុស្ស និងទីកន្លែងផង។ រីឯពាក្យ ភូមិ មានប្រើជាង ១៦០ (ស.វទី៧ ដល់ទី១៤) មានន័យថា ដីស្រុកផង ជាឈ្មោះទីកន្លែងផង។ កញ្ញា ឆោម គន្ធា ពន្យល់ថា ពាក្យសុវណ្ណ មិនសំដៅលើមាសប្រាក់ទេ ពាក្យនេះមានន័យច្រើនដែលអាចប្រែថា ស្រស់បំព្រង សម្បូរសប្បាយ រុងរឿង។ល។
នៅចុងឆ្នាំ២០១៧ គេប្រទះឃើញសិលាចារឹក២ផ្ទាំង ស្ថិតនៅភូមិត្រពាំងខ្ចំ ឃុំស្វាយចចិប ស្រុកបរសេដ្ឋ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ ហើយក្នុងចំណោមនោះមានសិលាចារឹកមួយផ្ទាំង ដែលមានពាក្យ សុវណ្ណភូមិ។ តាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់អ្នកស្រាវជ្រាវជាតិល្បីល្បាញបីរូប ខាងសិលាចារឹក ភាសាវិទ្យានិងភាសាសំស្ក្រឹត គឺលោក បណ្ឌិត វង់ សុធារ៉ា កញ្ញាបណ្ឌិត ឆោម គន្ធា និងលោកសាស្ត្រាចារ្យ ហ៊ុន ឈុនតេង បានប្រែខ្លឹមសារអត្ថបទក្នុងសិលាចារឹកទាក់ទងនឹងពាក្យ សុវណ្ណភូមិដូច្នេះថា «...ព្រះមហាក្សត្រ សម្ដេចព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន ទ្រង់ប្រកបដោយព្រះកត្ដិសព្ទរុងរឿង ល្បីរន្ធឺ និងក្លាហាន ទ្រង់ជាស្ដេចផែនដី ជាស្ដេចនៃសេ្ដច ដែលគ្រប់គ្រងចាប់ពីដែនដីសុវណ្ណភូមិ រហូតដល់សមុទ្រ ដែលជាព្រំប្រទល់ ខណៈពេលដែលសេ្ដចនៃរដ្ឋជិតខាង អោនក្បាលគោរពព្រះរាជឪង្ការ ទ្រង់ដល់ដី...»។
លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលើកសំណួរពិចារណាដល់អ្នកចូលរួម ថាមានសំណួរចម្រូងចម្រាស់ដែលមិនទាន់ដាច់ស្រេចទៅនឹងការរកឃើញថ្មីនេះ។ តើសុវណ្ណភូមិដែលនិយាយក្នុងសិលាចារឹកនេះសម្គាល់ឋាននាម ឬជាពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកំណាព្យ ឬក៏ពាក្យជានាមសព្ទប្រកដោយគុណសម្រាប់ផ្តល់កេតិ្តយស តម្លៃនិងការលើកតម្កើងដល់ដែនដីគ្រប់គ្រងដោយព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន?
អ្នកស្រាវជ្រាវរូបនេះ មុននឹងកំណត់អត្ថន័យនៃពាក្យមួយនេះ បានលើកយកឈ្មោះបី ដែលអ្នកប្រាជ្ញបណ្ឌិតជាតិនិងអន្តរជាតិ យល់ថាជាឈ្មោះបុរាណរបស់ប្រទេសកម្ពុជាពីអតីតកាល។ ពាក្យទាំងនោះ បានលេចទ្បើងនៅក្នុងសិលាចារឹកស.វទី៧ សម័យមុនអង្គរ និងសម័យអង្គរ ដូចមានពាក្យថា «ក្មេរ» (ខ្មែរ) «កម្វុជា» និង«កម្វុទេស»។ លោកបន្តថា ពាក្យ «ក្មេរ» (ខ្មែរ) ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថា ជាឈ្មោះប្រទេសផងនិងជនជាតិផង។ បន្តមកទៀត មានលេចពាក្យកម្ពុជា រហូតដល់សព្វថ្ងៃ។
ភស្ដុតាងមួយទៀត ដែលលោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី យកមកបង្ហាញដែរនោះ គឺកំណត់ហេតុរបស់មន្ដ្រីទូតចិន ដែលសរសរដោយលោក ជីវ តាខ្វាន់ ដែលបានមកដល់អង្គរនៅចុងសតវត្សទី១៣។ អ្នកការទូតបានកត់ត្រាថា របៀបនេះថា ស្រុកចិនហៅស្រុកខ្មែរនៅពេលនោះថា ចេនឡា ប៉ុន្ដែអ្នកស្រុកនេះហៅខ្លួនឯងថាកម្ពុជា។
លើសពីនេះទៀត លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានបង្ហាញពាក្យចិនផ្សេងទៀត ដែលបានហៅស្រុកខ្មែរពីមុនៗ។ ពាក្យនោះសរសេរជាខ្មែរ «ហ្វូណន» ជាអក្សររ៉ូមាំងថា «Funan»។ ឈ្មោះនេះសរសេរជាអក្សរចិនថា « 扶南 » (អានថា ហ្វូណន)។ ពាក្យ« 南 »(ណន) ប្រែថា ទិសខាងត្បូង។ រីឯពាក្យ «扶» (ហ្វូ) មានន័យថា មានទ្រព្យធន សម្បូណ៌សប្បាយ ស្រស់បំព្រង សុខសាន្ត។ល។ សរុបមក«ហ្វូណន» មានន័យថា នគរសម្បូណ៌សប្បាយ ចម្រុងចម្រើនថ្កើងថ្កាង នៅខាងត្បូងប្រទេសចិនខ្លួនឯង។ លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី ពន្យល់ទៀតថាការប្រើប្រាស់របៀបពាក្យនេះ អាចមានឧទាហរណ៍ដូចទៅនឹងពាក្យ «អារ្យ» ដែលគេប្រើទៅជានាមសព្ទ សម្គាល់ភាពថ្គុំថ្កើង និងដូចការប្រើពាក្យ«អង្គរ» នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះជាដើម។ ពោលគឺ កាលណាគេនិយាយពីអង្គរ គឺមានន័យថា ថ្គុំថ្កើងនិងរុងរឿងដូច្នោះដែរ។
ដូចបានបញ្ជាក់ខាងដើមមក ពាក្យសុវណ្ណភូមិនេះ មានប្រើច្រើននៅប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ តួយ៉ាងប្រទេសថៃ ដែលបានប្រើពាក្យនេះយ៉ាងខ្លាំងក្លានិងជ្រាវជ្រៅ។ លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី លើកឡើងថា ថៃចាប់ផ្តើមយកពាក្យ សុវណ្ណភូមិ ប្រើក្នុងន័យផ្សព្វផ្សាយលទ្ធិជាតិនិយម រួមនិងស្វែងរកផលចំណេញផ្នែកនយោបាយផង។ លោកសំអាងលើកសិក្សារបស់អ្នកប្រាជ្ញបាលីម្នាក់ ឈ្មោះ Eisel Mazard ដែលបានសរសេរអត្ថបទមួយផ្សាយនៅក្នុង សារពត៌មាន NEWS MADALA នៅឆ្នាំ២០១០ ដែលមានចំណងជើងថា «Cambodia is not a province of Thailand: The modern myth of Suvannabhumi» ថាក្នុងសម័យនាយករដ្ឋមន្ត្រី ថាក់ស៊ីន លោកបានគំនិតជាតិនិយមដោយប្រើប្រាស់ពាក្យសុវណ្ណភូមិនេះ។ អត្ថបទនេះក៏មានបកប្រែជាភាសាខ្មែរផ្សាយក្នុងកាសែតកោះសន្តិភាព នៅពេលបន្ទាប់ក្នុងឆ្នាំនោះដែរ។ មានឧទាហរណ៍ ដូចការដាក់ឈ្មោះព្រលានយន្តហោះអន្ដរជាតិថ្មី ថាព្រលានយន្តអន្ដរជាតិសុវណ្ណភូមិ។ អ្នកស្រាវជ្រាវបាលីរូបនេះពន្យល់ថា ថៃបានចាប់ផ្តើមធ្វើយុទ្ធនាការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះប្រហែល១០០ឆ្នាំមុន ក្នុងគោលបំណងបញ្ចុះបញ្ចូលឲ្យគេយល់ថា ពាក្យនេះមានកំណើតក្នុងស្រុកថៃ។
លោក Eisel Mazard បានស្រង់ការបកប្រែសិលាចារឹកព្រះរាជបញ្ញតិរបស់ព្រះបាទអសោកសរសេរលើសរសរថ្ម (Delhi Pillar) របស់អ្នកប្រាជ្ញ Alfred C. Woolner នៅឆ្នាំ១៩២៤ (Asoka: Text and Glossary) ថាគ្មានរឿងនិយាយទាក់ទងនឹងសុវណ្ណភូមិនិងសាសានិកទូតពីរអង្គមកផ្សាយព្រះពុទ្ធសាសនានាស.វ.ទី៣មុនគ.ស.នៅតាមប្រទេសនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែរ។
ថ្មីៗនេះ យុទ្ធនាជាតិនិយមនិងសរសេរប្រវត្តិសាស្ត្រទ្បើងវិញក្នុងសតវត្សទី២១នេះ បានផ្តោតលើការស្រាវជ្រាវបុរាណវិទ្យា។ បុរាណវិទូថៃល្បីៗ បានធ្វើកំណាយស្រាវជ្រាវនៅស្ថានីយ៍ U-Thong ខេត្ត Nokhorn Pathom ដែលបានរកឃើញបុរាណវត្ថុជាច្រើន។ ភស្តុតាងនេះ រឹងរិតតែឱ្យថៃប្រឹងផ្សព្វផ្សាយ និងភ្ជាប់ខ្លួនទៅនឹងសុវណ្ណភូមិនេះ ព្រមទាំងស្នើថា ស្ថានីយ៍ U-Thong ជាទីកំណើតនៃសុវណ្ណភូមិផង។ នេះជាការស្វែងរកអត្ដសញ្ញាណខ្លួន និងសរសេរប្រវត្តិសាស្ត្រឡើងវិញដោយភ្ជាប់ខ្លួននឹងសុវណ្ណភូមិ។ «ពាក្យសុវណ្ណភូមិ ប្រៀបដូចជាកត្តាលីករមួយក្នុងរឿងជាតិនិយម នយោបាយ និងនិន្នាការវាតទឹកដី នៃរាជការថៃតាំងពី១០០ឆ្នាំមុនមក កែសម្រួលប្រវត្តិខ្លួនពីថ្មីឱ្យចាស់ជាងគេក្នុងតំបន់»។ លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បន្ថែម។
កញ្ញា ឆោម គន្ធា លើកឡើងថា ពាក្យសុវណ្ណភូមិ អាចជាពាក្យមួយមានហុងស៊ុយក៏ថា ដោយសារមានវាអត្ថន័យល្អ ទើបប្រទេសមួយៗយកទៅខ្លួនទៅភ្ជាប់។ មួយទៀត ដោយសារពាក្យនេះត្រូវបានគេប្រើតាំងពីអំឡុងស.វទី២ ឬទី៣ មក ដូច្នេះវាចំណេញទាំងជាតិនិយមរបស់ពួកគេ ប្រសិនបើដែនសុវណ្ណភូមិនេះជាឈ្មោះពីដូនតាខ្លួនពិតមែន។ «យ៉ាងណាក៏ដោយ បច្ចុប្បន្ននេះយើងកំពុងសិក្សាស្រាវជ្រាវនៅឡើយ ថាតើពាក្យសុវណ្ណភូមិ ពិតជាឈ្មោះស្រុកខ្មែរពីអតីតកាលឬយ៉ាងណា»។ នេះជាការបញ្ជាក់បន្ថែមរបស់កញ្ញា ឆោម គន្ធា ទាក់ទងនឹងពាក្យ សុវណ្ណភូមិនេះ។
ដូច្នេះ សរុបមកវិញ លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី យល់ថាពាក្យ «សុវណ៌្ណភូមិ» (សរសេរតាមសំស្ក្រឹត) ប្រហែលមិនមែនជាឈ្មោះអតីតនគរខ្មែរ ឬស្រុកណាមួយនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែរទេ។ ប៉ុន្តែ វាអាចជាការប្រដូចស្រុកខ្មែរ ដែលសម្បូណ៌សប្បាយ ចម្រើនរុងរឿង មានទេសភាពស្រង់បំព្រងប្រៀបនឹងរមណីយដ្ឋាន ទៅនឹងនាមសព្ទសំស្ក្រឹតប្រកបដោយគុណថា«សុវណ៌្ណភូមិ»។ ដូច្នេះ ប្រហែលមិនមែនជាការចៃដន្យទេ ដែលសម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី ជោតញ្ញាណោ សង្ឈនាយកគណៈមហានិកាយ ជួន ណាត បាននិពន្ធបទចម្រៀងជាតិមួយ ដែលមនុស្សគ្រប់គ្នានាំគ្នាតាមថា «ដែនដីខ្មែរប្រែថាសុវណ្ណភូមិ ខ្មែរគ្រប់ភូមិរមណីយដ្ឋាន រៀងដរាបតមកពីបុរាណ...» ៕