ដោយ Michelle Vachon
នៅឆ្នាំ១៩៤៣ ខណៈដែលសង្គ្រាមលោកលើកទី២ កំពុងវាតទីពេញអឺរ៉ុប លោក Charles Trenet អ្នកចម្រៀង និងជាអ្នកតែងនិពន្ធបារាំង បានសរសេរចម្រៀងមួយបទដែលមានចំណងជើងថា «Douce France» ឬ បារាំងដ៏រួសរាយ។ បទចម្រៀងបង្ហាញពីអត្ថន័យនៃសន្តិភាពតាមបណ្តាមូលដ្ឋាន ដែលកុមាររត់ដោយរីករាយ និងសេរី ខណៈមនុស្សលើពិភពលោក នៅតែមានជំនឿថា សន្តិភាពនឹងវិលត្រឡប់មកវិញ។
សូមអានអត្ថបទជាភាសាអង់គ្លេសនៅ Cambodianess.com (Pierre Gillette — For the Sake of Journalism, and for Cambodia)
ភូមិដ៏ស្ងាត់ជ្រងំអស់រយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍មួយ គឺជាទីចម្រើនវ័យរបស់អ្នកកាសែតបារាំង លោក Pierre Gillette នាក្រោយសង្គ្រាម។ លោកបានកើតចេញពីគ្រួសារដែលមានឪពុកជាអ្នកបម្រើការនៅកសិដ្ឋាន រីឯម្តាយធ្វើការនៅរោងចក្រផ្គត់ផ្គង់ចំណីអាហារមូលដ្ឋាន។
លោក Pierre Gillette ពេលចុះយកព័ត៌មានផ្ទាល់
ជាភូមិដ៏ចាស់មួយ ប៉ុន្តែតំបន់ទាំងមូលត្រូវបានសាងសង់ថ្មី នៅក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ព្រោះ Normandy ត្រូវបានបំផ្លាញនាអំឡុងការវាយប្រហាររវាងកងទ័ពសម្ព័ន្ធមិត្ត និងកងទ័ពណាស៊ី-អាល្លឺម៉ង់ នាពាក់កណ្តាលឆ្នាំ១៩៤០។ Caen ដែលជាក្រុងកំពុងផែ ដែល Pierre ទៅសិក្សា ក៏ត្រូវបានស្ថាបនាទាំងមូលឡើងវិញផងដែរនៅក្រោយសង្គ្រាម។
ពិតណាស់ Pierre ហាក់ដូចជាស៊ាំទៅហើយជាមួយនឹងជីវិតរស់នៅក្រោយសង្គ្រាម នៅពេលដែលគាត់មកកាន់កម្ពុជានាអំឡុងឆ្នាំ១៩៩០។ បណ្តាភូមិឃុំ ត្រូវរៀបចំឡើងវិញ ក្រោយជម្លោះ និងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍។ ពេលលោកមកដល់ ទាហានមួយចំនួនក៏នៅតែបន្តកាន់អាវុធតទល់គ្នានៅឡើយ។
នារយៈពេលប្រមាណ១២ឆ្នាំ លោក Pierre Gillette ជានិពន្ធនាយកសារព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃជាភាសាបារាំង Cambodge Soir។
លោកបានរៀបរាប់ថា៖ «យើងធ្វើការក្នុងការិយាល័យនិពន្ធដែលមានក្រុមការងារជាជនជាតិបារាំង និងកម្ពុជា ពីព្រោះនេះមិនមែនជាកាសែតសម្រាប់តែអ្នកកាសែតបារាំងនៅកម្ពុជា ឬក៏សម្រាប់អ្នកយកកព័ត៌មានបារាំងដែលសរសេរពីបារាំងនៅទឹកដីកម្ពុជាឡើយ តែនេះជាកាសែតខ្មែរ ដែលសរសេរជាភាសាបារាំង»។
«យើងធ្វើការជាក្រុមដែលមានពីរនាក់ ដោយម្នាក់ជាអ្នកកាសែតខ្មែរ និងម្នាក់ទៀតជាអ្នកកាសែតបារាំង។ ដោយសារជាការចាប់ផ្តើម ដូច្នេះគ្មានឡើយភាពងាយស្រួលនាពេលដំបូង។ យើងត្រូវការពេលវេលាយូរដើម្បីពង្រឹងគុណភាពក្រុម ហើយក្រោយមក យើងអាចធ្វើបាន»។ លោកបានបន្ថែមយ៉ាងដូច្នេះ។
អាជីពជាអ្នកកាសែតដោយចៃដន្យ
ក្រោយចប់មធ្យមសិក្សា លោក Pierre បានសិក្សាជំនាញប្រវត្តិវិទ្យានៅសាកលវិទ្យាល័យ ប៉ុន្តែក្នុងស្ថានភាពមិនច្បាស់ការ។ ឈានដល់អាយុ១៦ឆ្នាំទៅហើយ លោកក៏នៅតែមិនទាន់កំណត់គោលដៅជីវិតខ្លួនឯងបានទៀត។ ក្រោយមក លោកបានច្បាប់ផ្តើមការងារនៅក្នុងស្ថានីយវិទ្យុ។
Pierre ជាមួយអតីតសហការីរបស់លោកដែលបច្ចុប្បន្នគ្រប់គ្រងនៅសារព័ត៌មានថ្មីៗ រួមមាន លោក គី សុខលីម លោក លាង ដឺលុច ចូលថ្វាយបង្គំគាល់ព្រះមហាក្សត្រ និងសម្តេចព្រះវររាជមាតា
នាអំឡុងឆ្នាំ១៩៨០ ស្ថានីយវិទ្យុសហគមន៍ បានចាប់ផ្តើមផុសផុលនៅបារាំង ដោយវិទ្យុខ្លះ ចាប់ផ្តើមផ្តោតលើព័ត៌មានថ្នាក់តំបន់ ហើយខ្លះទៀតមានតែកម្មវិធីតន្ត្រីសុទ្ធសាធ។ ដំបូងឡើយ Pierre ទទួលបន្ទុកព័ត៌មានសិល្បៈ និងវប្បធម៌សម្រាប់វិទ្យុ ជាពិសេសរបាំសហសម័យ ល្ខោន និងកំណាព្យ ជាដើម។
លោកបានបញ្ជាក់ថា៖ «ផ្តើមពីចំណុចនេះហើយ ដែលខ្ញុំចាប់ប្រឡូកដ៏រីករាយក្នុងជំនាញសារព័ត៌មាន។ ខ្ញុំមើលឃើញថា អាជីពនេះ អនុញ្ញាតឲ្យយើងមានទំនាក់ទំនងគ្នា ជាមួយអ្នកដែលបង្កើតព្រឹត្តិការណ៍ ជាមួយក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវ និងអ្វីៗផ្សេងទៀត»។
«អ្នកបានជួបមនុស្សគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈ និងគ្រប់ផ្នែក ហើយក៏បានរៀនសូត្រច្រើនដែរ។ និយាយរួម អាជីពនេះ ដូចជាអ្នកបើកទ្វារចំហរក្នុងដំណើរទៅគ្រប់ទិសដៅ»។ លោក Pierre បានអះអាងយ៉ាងដូច្នេះ ដោយគ្រាន់តែផ្តល់យោបល់ថា៖ «តែដំបូង យើងត្រូវតែយកចិត្តទុកដាក់ស្តាប់ ដែលនេះជាកត្តាមួយដ៏សំខាន់បំផុត»។
កាលពីសម្តេចព្រះវររាជបិតា នៅមានព្រះជន្ម ព្រះអង្គនិយមអានកាសែត Cambodge Soir ហើយ Pierre តែងតែមានឱកាសចូលថ្វាយបង្គំគាល់ព្រះអង្គជារៀងរាល់ឆ្នាំ
ទសវត្សរ៍១៩៨០ ស្ថានីយវិទ្យុក៏កាន់តែវិវត្តខ្លួនផងដែរ តាមរយៈការពង្រីកការិយាល័យ និងការអនុវត្តកិច្ចការអាជីវកម្មនានា។ ស្ថានភាពដ៏លំបាកក្នុងការផ្លាស់ប្តូរ បានធ្វើឲ្យវិទ្យុខ្លះ ជួបវិបត្តហិរញ្ញវត្ថុ និងត្រូវកាត់បន្ថយបុគ្គលិក។ ពេលនោះហើយ ដែល Pierre ត្រូវទាត់ខ្យល់ ដូចគេដូចឯងផងដែរ។
ទោះគ្មានគម្រោងអនាគតច្បាស់លាស់ Pierre ក៏មិនចង់ចំណាយពេលឥតប្រយោជន៍នោះដែរ។ គាត់ផ្តើមផ្សេងព្រេងទៅកាន់អាហ្វ្រិក និងអាស៊ី-អាគេ្នយ៍។ គាត់ដឹងខ្លួនឯងច្បាស់ថា គាត់ពិតជាចង់រស់នៅក្រៅតំបន់អឺរ៉ុប។ ក្រោយមក លោក Sebastien Drans និងមិត្តភក្ត្រិផ្សេងទៀត បានរួមគ្នាបង្កើតភ្នាក់ងារព័ត៌មានមួយនៅភ្នំពេញ ហើយ Pierre ក៏បានចូលរួមភ្លាមៗជាមួយពួកគេ។
រាយការណ៍ព័ត៌មានពីជម្លោះប្រដាប់អាវុធ
មកដល់កម្ពុជានៅឆ្នាំ១៩៩៤ អត្ថបទដំបូងរបស់ Pierre គឺការផ្តោតលើព្រឹត្តិការណ៍នៅខែកក្កដា នាអំឡុងឆ្នាំដដែលនោះ ពោលគឺការចាប់ជម្រិតជនបរទេសបីនាក់ ក្នុងនោះអង់គ្លេសម្នាក់ បារាំងម្នាក់ និងអូស្ត្រាលីម្នាក់ ក្រោមក្រុមទាហានខ្មែរក្រហម។
ជនរងគ្រោះត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅខេត្តកំពតក្នុងដំណើរតាមរថភ្លើងពីភ្នំពេញទៅខេត្តព្រះសីហនុ។ ទាហានខ្មែរក្រហមទាំងនោះ បានរំលោភបំពានលើសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពក្រុងប៉ារីស ដែលពួកគេបានចូលរួមចុះហត្ថលេខាកាលពីឆ្នាំ១៩៩១ ហើយបន្តបង្កចលាចលនៅតំបន់ជាច្រើនក្នុងផ្ទៃប្រទេស។
កងទ័ពខ្មែរក្រហម បានសម្លាប់ពលរដ្ឋខ្មែរ១៣នាក់នាអំឡុងនៃការវាយប្រហារតាមរថភ្លើង និងចាប់ចំណាប់ខ្មាំងបរទេស៣នាក់នោះ។ Pierre បានទៅតាមលោក Jean-Claude Braquet ដែលជាឪពុករបស់ចំណាប់ខ្មាំងឈ្មោះ Jean-Michel Bracket ដែលមកកាន់កម្ពុជា និងព្យាយាមឲ្យមានការដោះលែងកូនខ្លួន។
រូបថតអនុស្សាវរីយ៍របស់ Pierre ជាមួយអតីតសហការីនៅ Cambodge Soir
ខណៈដែលបណ្តាសារព័ត៌មាននៅបារាំងចង់បានសម្រង់សំដីពីលោកនោះ Pierre មានទំនាក់ទំនងកាន់តែប្រសើរជាមួយឪពុកជនរងគ្រោះ ប៉ុន្តែលោកបានធានាថា នឹងមិនកេងចំណេញលើភាពសោកសៅរបស់គាត់នោះឡើយ។
ទោះបីជាមានកិច្ចប្រឹងប្រែងចរចាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ចំណាប់ខ្មាំងទាំងបីរូបនៅតែត្រូវបានក្រុមខ្មែរក្រហមប្រហារជីវិត កាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩៤។
Cambodge Soir និងមរតក
Pierre វិលត្រឡប់ទៅកាន់បារាំងវិញ កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៩៤ ហើយប៉ុន្មានខែក្រោយមក ក៏បានវិលត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ ដើម្បីចូលរួមក្នុងការចាប់ផ្តើមចេញផ្សាយសារព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃជាភាសាបារាំង Cambodge Soir។ លោកបានកាន់តំណែងជានិពន្ធនាយកនៅឆ្នាំ១៩៩៥ ហើយបន្តការងាររហូតដល់ពេលលោកលាលែងពីតំណែងនៅខែមករា ឆ្នាំ២០០៧។
Cambodge Soir បានក្លាយជាកាសែតប្រចាំសប្តាហ៍ នាអំឡុងខែតុលា ឆ្នាំ២០០៧ ហើយបានបិទទ្វារនៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១០។
លោកពន្យល់ថា Cambodge Soir ផ្តោតលើព្រឹត្តការណ៍កម្ពុជា ដោយមិនមែនតែលើសហគមន៍បារាំង ឬអំពីគោលនយោបាយ ទស្សនវិស័យរបស់បារាំងនោះឡើយ។ កាសែតមានក្រមសីលធម៌ខ្ពស់លើវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន ដោយអ្នកកាសែតរាយការណ៍តែអ្វីដែលជាការពិត។
«អ្នកកាសែតខ្មែរភាគច្រើនដែលធ្លាប់បម្រើការនៅ Cambodge Soir នៅតែបន្តអាជីពសារព័ត៌មានរហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ នេះមានន័យថា Cambodge Soir បើកទ្វារសម្រាប់ពួកគេ និងនាំឲ្យពួកគេចង់តែបន្តក្នុងអាជីពជាអ្នកសារព័ត៌មាន»។ លោកបានបន្ថែមថា៖ «ការងារដែលយើងបានធ្វើរួមគ្នា នៅមានរឿងខ្លះនៅតែបន្ត... នេះហើយដែលធ្វើឲ្យខ្ញុំពិតជាមានអារម្មណ៍រីករាយ»។
រូបថតអនុស្សាវរីយ៍របស់ Pierre ជាមួយអតីតសហការីនៅ Cambodge Soir
អតីតអ្នកកាសែត Cambodge Soir មួយចំនួនដូចជាលោក គី សុខលីម លោក លាង ដឺលុច ជាដើមនោះ បាននាំគ្នាទៅបង្កើតសារព័ត៌មាន ThmeyThmey ហើយបន្តគ្រប់គ្រងស្ថាប័នអនឡាញនោះ និងឈានដល់ផលិតព័ត៌មានជាភាសាខ្មែរ និងអង់គ្លេស។ Pierre នៅតែបន្តគាំទ្រអតីតសហការីខ្លួន តាមរយៈគំនិត និងការចូលរួមធ្វើជាគ្រូឧទ្ទិសវគ្គបណ្តុះបណ្តាលសារព័ត៌មាននៅពេលដែលពួកគេត្រូវការ។
អ្នកថតរូបសារព័ត៌មានជាច្រើនដែលចាប់ផ្តើមការងារនៅ Cambodge Soir នៅតែបន្តអាជីពរបស់ខ្លួន ដូចជាលោក ម៉ក់ រ៉េមីស្សា ដែលបច្ចុប្បន្ន បម្រើការឲ្យទីភ្នាក់ងារព័ត៌មានអឺរ៉ុប European Pressphoto Agency (EPA) ជាដើម។
ប្រឹក្សាសៀវភៅជីវប្រវត្តិ
នៅឆ្នាំ២០១៥ Pierre បានក្លាយជាសហ-អ្នកនិពន្ធជាមួយលោក ហៃ លីអ៊ាង សម្រាប់សៀវភៅមួយក្បាលដែលមានចំណងជើងថា «ចករសាត់កាត់ព្យុះកម្ពុជា»។ សៀវភៅនេះ រៀបរាប់ពីបទពិសោធន៍របស់លោកក្នុងនាមជាសហគ្រិនម្នាក់នៅកម្ពុជា ហើយត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយជាភាសាបារាំង អង់គ្លេស និងខ្មែរ ដោយគ្រឹះស្ថានស៊ីប៉ាក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។
លោក លីអ៊ាង បានខិតខំប្រឹងប្រែងរហូតនាំឲ្យចម្ការម្រេចក្រុមហ៊ុនខនហ្វីរេលរបស់លោកទទួលបានវិញ្ញាបនប័ត្រសរីរាង្គលើកដំបូងពី ECOCERT S.A ជាមួយស្តង់ដាអឺរ៉ុប(ESO)និងបទដ្ឋានរបស់អាមេរិក(NOP)។ លោកក៏ជាស្ថាបនិកសហគ្រាសផលិតឱសថប៉េប៉េអឹម ដែលដំណើរការនៅភ្នំពេញតាំងពីឆ្នាំ២០០៤ផងដែរ។
ជីវិតដ៏មមាញឹកលើទឹកដីដ៏ពិសេស
មកចូលរួមជាមួយមិត្តភ័ក្ត្រលើដំណើរការភ្នាក់ងារសារព័ត៌មាននៅដើមទសវត្សរ៍៩០ លោក Pierre បន្តរស់នៅកម្ពុជារៀងរហូតមក។ «មិនមែនជាប្រទេសដើម្បីតែជ្រកកោននោះឡើយ។ នេះជាប្រទេសនៃការភ្ជាប់ទំនាក់ទំនង ទីមួយខ្ញុំមានមិត្តខ្មែរជាច្រើន និងមួយទៀត ដោយសារតែពេលវេលាល្អៗ...»។ លោកបានលើកឡើងយ៉ាងដូច្នេះ។
រីករាយវត្តមាន២៦ឆ្នាំនៅកម្ពុជារបស់លោក Pierre Gillette !
ប្រែសម្រួលដោយ៖ រួបរួម