អន្តរជាតិ
×![]()
ដោយ: តន ចាន់រិទ្ធារ៉ា
នៅសតវត្សរ៍នៃការវាតទីរបស់មហាអំណាចអឺរ៉ុប ប្រទេសជាច្រើននៅអាស៊ី ជាពិសេសរដ្ឋនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ត្រូវបានគ្រប់គ្រង និងដាក់ឲ្យស្ថិតក្រោមនឹមអាណានិគមរបស់មហាអំណាចអឺរ៉ុប។ យ៉ាងណាមិញ ក្នុងចំណោមប្រទេសសមាជិកអាស៊ានទាំង១០ នោះ មានតែរាជាណាចក្រថៃមួយប៉ុណ្ណោះនោះទេ ដែលអាចចៀសផុតពីនឹមអាណានិគមមហាអំណាចអឺរ៉ុបបាន។
បារាំង អង់គ្លេស អេស្ប៉ាញ ហូឡង់ និងអាមេរិក សុទ្ធសឹងតែជាមហាអំណាចទ្វីបអឺរ៉ុបដែលធ្លាប់ត្រួតត្រាប្រទេសនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ លើកលែងតែប្រទេសថៃមួយ។ មហាអំណាចអឺរ៉ុបទាំងនោះ បានគាបសង្កត់យកធនធានដែលមានប្រទេសអាណានិគមខ្លួន ដើម្បីបំប៉នសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយវាតទីនិយមរបស់ខ្លួន។ ស្របគ្នានោះ ពួកគេក៏ព្យាយាមបញ្ចូលវប្បធម៌របស់ខ្លួន ទៅក្នុងប្រទេសក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនដែរ។
បារាំង គឺជាអតីតម្ចាស់អាណានិគមលើប្រទេសបីនៅឥណ្ឌូចិន ដែលរួមមានកម្ពុជា ឡាវ និងវៀតណាម។ នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំង ប្រជាជនប្រទេសទាំងបី រងទុក្ខខ្លាំងដោយសារការគាបសង្កត់របស់អាជ្ញាធរបារាំង ដែលឈានដល់ការងើបបះបោរទាមទារឯករាជ្យ។ ក្រោយការគ្រប់គ្រងអស់ពេលជិតមួយសតវត្សរ៍ បារាំងប្រគល់ឯករាជ្យឲ្យកម្ពុជានៅឆ្នាំ១៩៥៣ និងឲ្យឡាវ និងវៀតណាម ក្នុងឆ្នាំ១៩៥៤ តាមសន្និសីទក្រុងហ្សឺណែវ។
មីយ៉ាន់ម៉ា ម៉ាឡេស៊ី (បូកបញ្ចូលសិង្ហបុរី) និងព្រុយណេ គឺជាដែនដីក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ចក្រភពអង់គ្លេស។ មិនខុសគ្នាពីស្ថានភាពនៅឥណ្ឌូចិន ប្រជាជនដែលរស់នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អង់គ្លេស ប្រឈមមុខបញ្ហាជាច្រើន ដ្បិតម្ចាស់អាណានិគមរឹតត្បិតយ៉ាងខ្លាំង។ បន្ទាប់ពីគ្រប់គ្រងយ៉ាងយូរ អង់គ្លេសផ្ដល់ឯករាជ្យឲ្យមីយ៉ាន់ម៉ាក្នុងឆ្នាំ១៩៤៨ ព្រុយណេនៅឆ្នាំ១៩៨៤ និងម៉ាឡេស៊ីនៅឆ្នាំ១៩៥៧ ហើយសិង្ហបុរីផ្ដាច់ខ្លួនពីម៉ាឡេស៊ីក្នុងឆ្នាំ១៩៦៥។
ងាកមកប្រទេសហ្វីលីពីន ធ្លាប់ស្ថិតក្រោមអាណានិគមពីរប្រទេស គឺអេស្ប៉ាញ និងបន្ទាប់មកអាមេរិក។ ក្រោយការចាកចេញរបស់អេស្ប៉ាញនៅសតវត្សរ៍តី១៩ អាមេរិកក៏បន្តគ្រប់គ្រងហ្វីលីពីនរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៤៦។ បន្ទាប់ពីនោះ អាមេរិក និងហ្វីលីពីន ក៏ក្លាយជាសម្ព័ន្ធមិត្តយ៉ាងស្អិតល្មួត ដោយអាមេរិកថែមទាំងមានកងទ័ពនៅហ្វីលីពីនទៀតផង។
ហូឡង់ បានចូលមកត្រួតត្រាឥណ្ឌូណេស៊ី តាំងពីឆ្នាំ១៦០០មកម្ល៉េះ។ ក្នុងរយៈពេលនៃការគ្រប់គ្រងនេះ ស្ថានភាពឥណ្ឌូណេស៊ី ក៏មិនខុសពីប្រទេសដទៃទៀតដែរ គឺរងការគាបសង្កត់គ្រប់បែបយ៉ាង ទាំងសេរីភាពសាសនា និងនយោបាយក្នុងស្រុកជាដើម។ នៅក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ វីរបុរសជាតិ ស៊ូកាណូ ក៏ទាមទារឯករាជ្យ រហូតដល់ជោគជ័យនៅឆ្នាំ១៩៤៥៕
បារាំង អង់គ្លេស អេស្ប៉ាញ ហូឡង់ និងអាមេរិក សុទ្ធសឹងតែជាមហាអំណាចទ្វីបអឺរ៉ុបដែលធ្លាប់ត្រួតត្រាប្រទេសនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ លើកលែងតែប្រទេសថៃមួយ។ មហាអំណាចអឺរ៉ុបទាំងនោះ បានគាបសង្កត់យកធនធានដែលមានប្រទេសអាណានិគមខ្លួន ដើម្បីបំប៉នសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយវាតទីនិយមរបស់ខ្លួន។ ស្របគ្នានោះ ពួកគេក៏ព្យាយាមបញ្ចូលវប្បធម៌របស់ខ្លួន ទៅក្នុងប្រទេសក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនដែរ។
បារាំង គឺជាអតីតម្ចាស់អាណានិគមលើប្រទេសបីនៅឥណ្ឌូចិន ដែលរួមមានកម្ពុជា ឡាវ និងវៀតណាម។ នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំង ប្រជាជនប្រទេសទាំងបី រងទុក្ខខ្លាំងដោយសារការគាបសង្កត់របស់អាជ្ញាធរបារាំង ដែលឈានដល់ការងើបបះបោរទាមទារឯករាជ្យ។ ក្រោយការគ្រប់គ្រងអស់ពេលជិតមួយសតវត្សរ៍ បារាំងប្រគល់ឯករាជ្យឲ្យកម្ពុជានៅឆ្នាំ១៩៥៣ និងឲ្យឡាវ និងវៀតណាម ក្នុងឆ្នាំ១៩៥៤ តាមសន្និសីទក្រុងហ្សឺណែវ។
មីយ៉ាន់ម៉ា ម៉ាឡេស៊ី (បូកបញ្ចូលសិង្ហបុរី) និងព្រុយណេ គឺជាដែនដីក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ចក្រភពអង់គ្លេស។ មិនខុសគ្នាពីស្ថានភាពនៅឥណ្ឌូចិន ប្រជាជនដែលរស់នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អង់គ្លេស ប្រឈមមុខបញ្ហាជាច្រើន ដ្បិតម្ចាស់អាណានិគមរឹតត្បិតយ៉ាងខ្លាំង។ បន្ទាប់ពីគ្រប់គ្រងយ៉ាងយូរ អង់គ្លេសផ្ដល់ឯករាជ្យឲ្យមីយ៉ាន់ម៉ាក្នុងឆ្នាំ១៩៤៨ ព្រុយណេនៅឆ្នាំ១៩៨៤ និងម៉ាឡេស៊ីនៅឆ្នាំ១៩៥៧ ហើយសិង្ហបុរីផ្ដាច់ខ្លួនពីម៉ាឡេស៊ីក្នុងឆ្នាំ១៩៦៥។
ងាកមកប្រទេសហ្វីលីពីន ធ្លាប់ស្ថិតក្រោមអាណានិគមពីរប្រទេស គឺអេស្ប៉ាញ និងបន្ទាប់មកអាមេរិក។ ក្រោយការចាកចេញរបស់អេស្ប៉ាញនៅសតវត្សរ៍តី១៩ អាមេរិកក៏បន្តគ្រប់គ្រងហ្វីលីពីនរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៤៦។ បន្ទាប់ពីនោះ អាមេរិក និងហ្វីលីពីន ក៏ក្លាយជាសម្ព័ន្ធមិត្តយ៉ាងស្អិតល្មួត ដោយអាមេរិកថែមទាំងមានកងទ័ពនៅហ្វីលីពីនទៀតផង។
ហូឡង់ បានចូលមកត្រួតត្រាឥណ្ឌូណេស៊ី តាំងពីឆ្នាំ១៦០០មកម្ល៉េះ។ ក្នុងរយៈពេលនៃការគ្រប់គ្រងនេះ ស្ថានភាពឥណ្ឌូណេស៊ី ក៏មិនខុសពីប្រទេសដទៃទៀតដែរ គឺរងការគាបសង្កត់គ្រប់បែបយ៉ាង ទាំងសេរីភាពសាសនា និងនយោបាយក្នុងស្រុកជាដើម។ នៅក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ វីរបុរសជាតិ ស៊ូកាណូ ក៏ទាមទារឯករាជ្យ រហូតដល់ជោគជ័យនៅឆ្នាំ១៩៤៥៕
Tag:
ថៃ
អាស៊ាន
© រក្សាសិទ្ធិដោយ thmeythmey.com
«នាំអាត» និង«នាំអាទិ៍»មួយណាត្រឹមត្រូវ?
1 សប្តាហ៍
